Verdoemd. Dat was het woord dat mij te binnen schoot na het lezen van een aantal rapporten waar Europa voor het eerst in zorgelijke termen wordt beschreven.
Het begon met de peiling onder experts door de gerenommeerde Council of Foreign Relations over de conflicten die in 2016 in de gaten moeten worden gehouden. Dat zijn natuurlijk Syrië, Korea en nog wat van dat soort erkende probleemgebieden, hoor ik u denken. Inderdaad, die zitten er ook bij. Maar voor het eerst gaat het ook over Europa. Dat komt door de ontwrichtende werking van de vluchtelingencrisis, de terroristische aanslagen en het toenemend geweld tegen migranten.
In Washington uitten experts inmiddels hun zorg over het hele Europese project. Nou en, denken de eurosceptici. Maar voor Amerika is het van belang dat Europa een welvarend en vooruitstrevend deel van de wereld blijft en niet wegzakt in radicaal-rechts populisme dat nationalisme, protectionisme, xenofobie en racisme aanwakkert. Want dat dit ten koste gaat van de Europese welvaart, staat als een paal boven water. Volgens een Franse denktank kost het opzeggen van Schengen Europa 110 miljard euro aan welvaart. Bovendien verliezen de Verenigde Staten dan een bondgenoot waarmee westerse waarden worden gedeeld.
Onverkwikkelijk
Met die waarden is het niet best gesteld, constateert Human Rights Watch in zijn jaarrapport. De wijze waarop Europese landen omgaan met die vluchtelingen vindt Human Rights Watch onverkwikkelijk en niet passen bij de zo geroemde westerse waarden.
Bovendien schuiven veel EU-lidstaten het probleem af op landen in de periferie van Europa die niet, zoals Griekenland en Turkije, op dit soort crises zijn toegerust. Die landen, en de vluchtelingen, worden het slachtoffer van de politics of fear van de rest van Europa.
Europa is ook een van de zorgen van Freedom House, de organisatie die de vrijheid in de wereld meet. Uit hun zojuist verschenen jaarrapport bleek dat voor het tiende achtereenvolgende jaar de onvrijheid in de wereld is toegenomen. In 72 landen nam de vrijheid af. Een veeg teken. Ook voor Europa.
Frontale aanval
Hongarije zat al in het beklaagdenbankje. Polen kwam daarbij. Freedom House maakt bovendien een punt van Europa’s onvermogen de toestroom van asielzoekers hanteerbaar te maken. Ook Freedom House legt de verantwoordelijkheid voor een belangrijk deel bij radicaal-rechtse populisten. Die hebben frontaal de aanval geopend op de universele, liberale westerse waarden die toch in Europa zijn ontstaan.
Al deze rapporten houden ons een spiegel voor. Ze constateren dat de opkomst van radicaal-rechts populisme, met instemming van een deel van de kiezers, de welvaart en stabiliteit van een heel continent ondermijnt. Ze geven aan dat in Europa waarden als solidariteit, tolerantie, openheid en mededogen door sommigen met groot gemak in de prullenbak worden gegooid en plaats kunnen maken voor nationalisme, protectionisme, xenofobie en zelfs racisme. En ze geven aan dat waarden een dunne vernislaag zijn als groepen binnen de samenleving zich in hun welvaart en veiligheid bedreigd voelen.
Dit hebben we eerder meegemaakt in de Europese geschiedenis. Wat we uit die episodes weten is dat als het politieke midden geen stand weet te houden, Europa inderdaad verdoemd is.
De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw.
Photo credit: theglobalpanorama via Foter.com / CC BY-SA
Experts
Related Content
