De wereldorde wordt opgeschud. Welke kansen en bedreigingen levert dat op voor Nederland? SER magazine vroeg naar de visies van Charles van Marrewijk, hoogleraar internationale economie en Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, over de nieuwe rollen van Amerika, Rusland, China, India, Afrika en Europa. ‘De Westerse manier van denken is niet langer dominant.’
Ze houden zich beiden met geopolitiek bezig. Bij Charles van Marrewijk, hoogleraar internationale economie in Utrecht, ligt de nadruk op biologische, demografische en geografische ontwikkelingen. ‘Die ontwikkelingen blijken overal ter wereld zeer bepalend voor de economische ontwikkeling op de lange termijn.’ Zijn specialisatie is Azië. Hij woonde en werkte vier jaar in China, als hoogleraar aan de Xi’an Jiaotong – Liverpool University.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale betrekkingen in Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij houdt zich vooral bezig met internationale politieke ontwikkelingen en veiligheid. Recentelijk verscheen zijn boek De nieuwe wereldorde. Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt. Nooit maakte hij zoveel belangstelling mee voor zijn publicaties als voor dit boek.
Waarom is geopolitiek zo belangrijk voor Nederland?
De Wijk: ‘Nederland is een klein land dat enorm belang heeft bij een stabiele internationale orde en heldere regels. Maar het internationale speelveld verandert; de Westerse manier van denken is niet langer dominant. Rusland en China eisen het recht op om de spelregels te bepalen. Internationale instituties, vooral door Amerika en Europa opgericht en vormgegeven, verliezen hun positie en macht. Daardoor wordt het steeds lastiger om als internationale gemeenschap machtsinstrumenten in te zetten.’
Geopolitiek gaat niet over de strijd voor vrijheid en democratie
In 2100 woont zo’n 40 procent van de wereldbevolking in Afrika. Zodra ook in India en Afrika een groot deel van de bevolking economisch productief wordt, gaan die economieën enorm groeien. Dat zal voor India rond 2030 zijn, en voor Afrika rond 2050. Dat betekent ongetwijfeld dat die continenten hun plaatsen gaan opeisen.’
De opkomst van China is dus maar tijdelijk?
De Wijk: ‘Ik denk het niet. Natuurlijk zijn de omvang van de bevolking, economie en geografie belangrijk, maar geopolitiek heeft ook te maken met de geschiedenis en de visie van een land. China is niet zomaar bezig met zijn opkomst, China is bezig met zijn wederopstanding. “Na een eeuw van vernedering door het Westen”, zoals zij het zelf zeggen. China wil de wereldorde veranderen. Daarin verschilt het van India en Afrika. Die continenten hebben een totaal andere geschiedenis en visie.
Daarom waarschuw ik voor de opkomst van China. De enige manier om de macht van China te beteugelen is competitie. Europa moet alle krachten bundelen om China qua innovatie en technologie bij te benen. Het zou nog beter zijn om dat samen met Amerika te doen. Maar helaas heeft Trump een andere route gekozen.’
De fout van de 21ste eeuw
De Wijk: ‘De verdienste van Trump is dat hij het probleem rond China aan de orde heeft gesteld. Hij vindt het onacceptabel dat de hele 5G-infrastructuur en daarmee de ruggengraat van de toekomstige economie in Chinese handen komt. Daarom heeft hij de aanval ingezet tegen Huawei. De grote fout die hij maakt, is dat hij denkt dat Amerika het in zijn eentje kan. Hij heeft al zijn bondgenoten aan de kant gezet en daarmee juist de positie van China versterkt. Bij een terugblik later zou dit wel eens dé fout van de 21ste eeuw kunnen worden genoemd.
De vraag is of we het redden tegen China. We zijn net op tijd of net te laat. Maar we moeten er in ieder geval mee ophouden om geopolitiek te bedrijven op basis van ethiek en moraliteit. Dat leidt tot de verkeerde beslissingen. Geopolitiek is niets meer of minder dan als land je economische en veiligheidsbelangen verdedigen. Geopolitiek gaat niet over de strijd voor vrijheid en democratie, hoe graag we dat ook willen. Geopolitiek gaat over invloed, schaarste en stijgende grondstoffenprijzen. Op dat punt zijn we in het Westen ongelooflijk naïef. We hebben ingegrepen in landen als Irak, Libië, Afghanistan en Syrië. Tevergeefs. Ik heb de foute afloop ervan voorspeld en steeds gelijk gekregen.’
Hoe ziet u de toekomst voor Nederland en Europa? Somber of rooskleurig?
De Wijk: ‘Er liggen enorme kansen voor Europa. Bijvoorbeeld om de landbouw strategisch in te zetten tegen China. China telt 20 procent van de wereldbevolking en heeft maar 9 procent van de landbouwgronden. Dat leidt tot een enorm voedselprobleem. Waarom maken we daar geen gebruik van? Waarom zetten we daarvoor in Nederland niet meteen een taskforce op?’
Lees het hele artikel hier of download de pdf.
Experts
Related Content
