Wat verwacht werd, is bevestigd door NRC-Handelsblad, namelijk dat ook Nederlandse media zich bezondigen aan het brengen van nep- en misleidend nieuws uit Rusland. Steeds wordt naar het Internet Research Agency gewezen, de nepnieuwsfabriek in Sint-Petersburg die nauw verbonden is met het Kremlin.
Is het toeval dat clubs als PowNed en GeenStijl het vaakst de trollen uit Rusland citeren? Ik denk het niet. Want zij wroeten in hetzelfde maatschappelijke ongenoegen dat die Russische trollen trachten op te poken: onzekere en ontevreden burgers die de elite en de regering wantrouwen. Het is onderdeel van de aanval die van binnenuit en van buitenaf tegen de democratische rechtsstaat wordt ingezet.
Precies daarom trachtte Rusland de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden, onder meer met politiek gemotiveerde advertenties op Facebook en misleidende tweets. En precies daarom trachtte Rusland ook het Oekraïnereferendum, het brexit-referendum, het Catalaanse referendum en reguliere verkiezingen in Europese landen, waaronder die in Frankrijk, te sturen.
Verdeeldheid zaaien
Het doel van Rusland is duidelijk: zaaien van verdeeldheid waardoor het verval van het Westen versnelt, leiders aan de macht komen die Rusland gunstig gezind zijn, en het land zich uiteindelijk veiliger kan wanen. Wie vervolgens de vinger naar Poetin wijst, krijgt te horen dat al die verdenkingen westerse leugens zijn, ook al is het bewijs voor het tegendeel overweldigend.
Bovendien komt de hele discussie over nep- en misleidend nieuws niet uit de lucht vallen. Want in 2015 klapte de Russische ex-trol Ljoedmila Savtsjoek al uit de school. Zij werd prompt aangeklaagd.
Maar echt geheim is de Russische desinformatiecampagne ook niet. Sinds 2010 bestaat het concept van de ‘strategische afschrikking’ dat in verschillende Russische overheidsdocumenten is vastgelegd. Hierin wordt klip en klaar beschreven hoe het Westen al in vredestijd moet worden verzwakt. In de documenten worden neutrale termen als ‘politieke-’ en ‘informatie-activiteiten’ gebruikt, maar feitelijk gaat het om desinformatie, gericht op het uit elkaar spelen van westerse samenlevingen. Hierin past ook het aanhalen van de banden met pro-Russische nationalisten in Europa. De gang van Wilders naar Moskou is dus precies wat het Kremlin wil.
‘Gecontroleerde chaos’
De vraag hoe door middel van dit soort activiteiten de strategische afschrikking kan worden versterkt, is onderwerp van een debat dat al enige tijd onder Russische experts woedt. De discussie draait om de term ‘gecontroleerde chaos’ die het gevolg van de doelbewuste ondermijning moet zijn. De term wordt inmiddels ook door Poetin omarmd.
Dat geldt ook voor nationalistische populisten in het Westen, van Trump tot Baudet. Zij bewijzen Poetin een dienst met het oppoken van onvrede waardoor ze hun land verzwakken. De ‘gewone burger’ wordt daarvan de dupe en is er vooral om hun machtswellust te bevredigen. In hoeverre die ‘gewone burger’ zich daarvoor echt laat gebruiken valt nog te bezien. Uit de deze week verschenen Sociale Staat van Nederland blijkt dat het maatschappelijk ongenoegen minder groot is dan gedacht en dat het land niet op de drempel van chaos staat.
Zo bezien is de maatschappij weerbaarder voor nep- en misleidend nieuws en de gecontroleerde chaos die Poetin en zijn populistische collega’s in het Westen willen ontketenen.
De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw
