China steekt niet onder stoelen of banken dat het de machtigste natie van de wereld wil worden. Waar kan Europa op rekenen nu de EU en de rest van de wereld in een recessie verzeild raken? En waarom wil de Amerikaanse president Trump niet langer bijdragen aan de Wereldgezondheidsorganisatie? Rob de Wijk legt het uit, in een interview voor de Universiteit Leiden.
Rob de Wijk, naast hoogleraar bij het Centre for Security and Global Affairs en directeur van de denktank HCSS, ook opiniemaker op het gebied van geopolitiek, denkt niet dat China ineens dolle dingen gaat doen. Het land zal eerder de investeringen die het al doet, intensiveren.
‘Wie de baas van de wereld is, stelt ook de regels vast’, zegt De Wijk. ‘Het westen heeft lang de hegemonie over de wereld gehad. Daardoor hebben ook alle internationale instituties een westers karakter: het IMF, de VN, de OESO en de WHO. Het gaat om vrijheid en democratie, er is een verbod op martelen en op genocide.’ Kenmerkend voor China is dat het geen liberaal kapitalisme kent maar staatskapitalisme, dat het zijn burgers nauwgezet in de gaten houdt en controleert, en geen liefhebber is van andersdenkenden in de samenleving. Dat geeft aan hoe groot de verschillen met het westen zijn.
Veel investeringen van China in landen hebben de vorm van leningen en maken die landen afhankelijk van China, ook in Europa. De Wijk: ‘Economische invloed is ook politieke invloed. Ik denk dus dat we onder invloed van China op den duur in Europa ook meer de kant van de staatsgeleide economie uitgaan.’ De Wijk denkt niet dat China Europa wil ‘koloniseren’, maar een debat over de toekomst vindt hij wel broodnodig. ‘We moeten er in Europa over nadenken hoe we onze economie en waarden willen beschermen.’
Een van de obstakels in de discussie over het behoud van westerse waarden, gesteld dat dat het streven is, is dat landen als Hongarije en Polen zich de autocratische kant uit ontwikkelen. ‘Die vinden het Chinese systeem misschien best okay. De EU kan daar niet veel tegen doen’, zegt De Wijk. ‘In theorie kan men het stemrecht bij de EU ontnemen of een artikel 7-procedure voor uitzetting uit de EU beginnen. Maar dat gebeurt allemaal niet zo snel.’
Europa is te verdeeld om China tegenwicht te bieden, ziet De Wijk. ‘Trump is zeer onbehouwen, maar je kunt niet zeggen dat hij zich door China als een mak schaap naar de slachtbank laat leiden. En dat zal onder Biden, mocht die president worden, niet anders zijn. In de nieuwe wereldorde krijgen de VS en Europa domweg minder invloed. Daar wordt in Europa nog onvoldoende rekening mee gehouden.’
De Wijk houdt nadrukkelijk een slag om de arm. ‘Misschien komt er een tweede virusgolf en stort de hele wereldeconomie in elkaar, inclusief China. Je weet het niet. Ik houd me bij de geopolitieke kennis waar ik nu over beschik en als die verandert, verandert ongetwijfeld ook mijn denken.’
Tekst: Corine Hendriks
Lees het hele, langere interview op de website van de Universiteit Leiden.