De Europese Unie wil na de ‘vliegtuigkaping’ in Wit-Rusland afgelopen zondag met sancties komen. “Te laat”, vindt Ilya Shcharbitski, afkomstig uit Wit-Rusland. “Ze hadden eind vorig jaar al sancties moeten opleggen.”
De gedwongen landing van een Ryanair-vliegtuig afgelopen zondag in Wit-Rusland vanwege een valse bommelding zorgt voor internationale verontwaardiging. Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie, spreekt van een kaping en zegt dat er sancties moeten volgen.
‘Sancties te laat’
Volgens Ilya Shcharbitski (31), die toen hij 13 was vanuit Wit-Rusland naar Nederland verhuisde, komen de sancties veel te laat. “De Europese Unie had eind vorig jaar al met sancties moeten komen. Toen hadden mensen nog kracht om te protesteren.”
Ilya is sinds vorig jaar vaak aanwezig bij demonstraties tegen het regime van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko. Hij was gisteren ook bij een protest bij de Wit-Russische ambassade in Den Haag, waar de demonstranten eisten dat Loekasjenko stopt met het schenden van de mensenrechten.
‘Angst om familie’
De gebeurtenissen van afgelopen weekend raken Ilya persoonlijk: “Mijn familie woont nog in Wit-Rusland en het is daar echt niet veilig. Tot nu toe zijn ze niet opgepakt maar ik hoop dat dat zo blijft, want het is wel een reële angst.”
Hij kan zelf zijn familie niet opzoeken, want dat is volgens hem veel te gevaarlijk. “Mijn veiligheid kan daar niet gegarandeerd worden, ook al heb ik een Nederlands paspoort.”
Niet meer veilig vliegen
Hij weet waar het regime toe in staat is, zegt Ilya. “Ze kunnen mij iets aandoen en zijn nu blijkbaar ook gek genoeg om dat te doen.” Hij vertelt dat Wit-Rusland op de nationale televisie heeft gezegd alle oppositieleden te willen opsporen en vernietigen. “Op internet worden journalisten en leden van de oppositie bedreigd door trollen.”
In Nederland voelt Ilya zich nog steeds veilig, ‘maar wat als ik naar Litouwen ga, of als ik over Wit-Rusland vlieg?’ Hij zou daardoor nu niet meer zomaar in een vliegtuig stappen. “Het gaat niet alleen over Wit-Rusland, ook Rusland heeft met hen een uitleveringsverdrag. Ik kan dan niet garanderen dat ik aankom.”
‘Sancties werken niet’
Volgens directeur Rob de Wijk van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, zijn de sancties die de Europese Unie nu heeft aangekondigd wel ‘vervelend’, maar lossen ze het probleem niet op. “Ik kan geen voorbeeld in de recente geschiedenis bedenken waarbij dit soort sancties werkten.”
Toch zegt De Wijk dat de sancties wel belangrijk zijn: “Dit is voor nu de juiste reactie, want je kunt ook niet direct met legers aan de poorten van Minsk staan.” Maar als uit onderzoek blijkt dat de bommelding een excuus was van Wit-Rusland om het vliegtuig aan de grond te zetten, moet Europa volgens hem doorpakken. “Dan moeten we duidelijk maken dat ze een grens zijn overgegaan.”
Geen legermachten maar cyberaanvallen
“Als blijkt dat de bommelding nep was, dan was het aan de grond zetten van het vliegtuig een daad van militaire agressie”, zegt De Wijk. “Daar moet je dan paal en perk aan stellen, anders schept het een precedent.”
We moeten dan volgens De Wijk niet meteen denken aan de inzet van grote legermachten, maar bijvoorbeeld aan het onmogelijk maken van internationale betalingen of aan cyberaanvallen. “Cyberaanvallen hebben we ook bij Iran en Noord-Korea gedaan en daarmee kan je Loekasjenko in het hart treffen. De doelwitten zouden dan steunpilaren onder het bewind kunnen zijn, of de inlichtingendiensten en commandosystemen.”
‘Hulp van de EU nodig’
Ook Ilya Shcharbitski ziet weinig in het het sturen van een leger naar Wit-Rusland: “Het gaat om één dictator, niet om de rest van de mensen in het land.” De Europese Unie moet volgens hem proberen samen te werken met Rusland om Loekasjenko weg te krijgen. “Maar dat kan lastig worden, Putin en Loekasjenko houden elkaar nog erg vast.”
Ilya hoopt dat de Europese Unie verdere stappen gaat nemen. “Dit moet de laatste druppel geweest zijn. Door het sturen van de straaljager had Wit-Rusland bijna een vliegramp veroorzaakt.” Dat had volgens hem voorkomen kunnen worden als Loekasjenko eerder was afgezet. “De Wit-Russen moeten dat zelf doen, maar ze hebben wel hulp van de EU nodig.”
Dit artikel verscheen voor het eerst in Een Vandaag.
