Poetin gokte tot nu toe goed, maar een misrekening ligt op de loer

President Poetin gokte op het uitblijven van een harde westerse reactie op zijn acties in het oosten van de Oekraïne. Hij gokte tot nu toe goed. Door economische en militaire zwakte en de Europese politieke verdeeldheid bleef het bij symbolische sancties en het opzeggen van militaire samenwerking in Navo-verband. 

Poetin ziet zijn binnenlandse steun stijgen. Dat is normaal. Want sancties zijn een bedreiging van buiten die de bevolking achter de leider verenigt. Hardere sancties hebben dan ook weinig effect, ook al lekt kapitaal weg en stagneert de economie.

Toch is het de vraag hoe de annexatiepolitiek op de langere termijn gaat uitpakken. Poetins zwakte is dat hij een autocraat is met weinig kennis van de werking van het democratische systeem. Democratische staten zijn in zijn ogen zwak, want ze komen moeilijk tot besluiten en als ze besluiten nemen zijn dat verwaterde compromissen die nauwelijks effectief zijn. Tot nu toe klopt dat beeld.

Misrekeningen
Maar autocratische leiders hebben zich meerdere malen verkeken op het democratische westen. In het begin van de jaren negentig annexeerde de Iraakse leider Saddam Hoessein Koeweit. Binnen de kortste keren werd hij door een Amerikaans geleide coalitie uit dat land geslagen. Begin deze eeuw tartte Saddam het VN-onderzoek naar de aanwezigheid van massavernietigingswapens. Ook toen viel een door Amerika geleide coalitie binnen. In beide gevallen dacht Saddam Hoessein dat het Westen geen actie zou ondernemen. Dat schijnt ook Bin Laden gedacht te hebben toen hij de aanslagen van 11 september 2001 liet plegen. Maar het Westen reageerde snel met een interventie in Afghanistan, waarna Al- Kaida werd versplinterd en een uitgerangeerde Bin Laden uiteindelijk werd gedood.

Als in een democratie een dreiging gevoeld wordt, kan de stemming bij de bevolking snel omslaan van onverschilligheid naar verontwaardiging. Als dat gebeurt, is de bevolking in meerderheid zelfs bereid de negatieve gevolgen van acties tegen Rusland te dragen. Die omslag lijkt nu zichtbaar.

Er klonk geen protest tegen de suggestie dat de defensiebudgetten omhoog moeten; er is zorg om de gevolgen van sancties, maar geen echte tegenstand tegen het opleggen ervan; de Navo heeft besloten tot militaire steun aan de bondgenoten, maar protest blijft uit; en er lijkt sprake van een algemeen draagvlak dat Europa onafhankelijk moeten worden van Russische energie.

Exportinkomsten
Dat laatste kan voor Rusland dramatisch uitpakken. Als Europa overstapt op gas uit landen als Azerbeidzjan, meer gas haalt uit Noorwegen, Algerije en misschien Nederland, Amerika het toestaat dat schaliegas naar Europa wordt geëxporteerd en er fors wordt ingezet op de verschuiving van olie naar gas en vervolgens van gas naar duurzame energiebronnen, dan kan die energieonafhankelijkheid snel een feit zijn.

Daardoor verliest Rusland ruim de helft van zijn exportinkomsten. Op de binnenlandse energieverkoop lijdt Gazprom verlies omdat dit soort primaire levensbehoeften van Russen uit de export van energie worden gesubsidieerd om binnenlandse onlusten af te wenden.

Poetin zal denken dat het zo’n vaart niet loopt. Gezien de deplorabele staat van zijn economische basis en de onmogelijkheid snel alternatieven voor verminderde energie-export te ontwikkelen, zou dat op termijn een fatale misrekening kunnen zijn.