Al jaren wordt hard gezocht naar nieuwe, schonere vormen van energie. Door de oorlog in Oekraïne, is die energietransitie in een stroomversnelling terechtgekomen. Veel landen proberen zo snel mogelijk af te komen van hun afhankelijkheid van Rusland. Maar aan de andere kant staat China met open armen te wachten. “We kunnen in precies dezelfde situatie belanden.”
De Russische invasie in Oekraïne is op allerlei manieren van invloed op de klimaatdoelstellingen van 2030 (45 procent minder CO2-uitstoot) en 2050 (volledig CO2-neutraal). Zo is er momenteel een enorme piek in de CO2-uitstoot omdat veel landen, waaronder Nederland, weer teruggrijpen op de vervuilende kolencentrales.
Minder olie en gas gebruiken klinkt namelijk als goed voor het klimaat, maar het gas was juist bedoeld als een tijdelijk minder vervuilend alternatief voor de kolencentrales. Nu dat niet gaat, komen de klimaatdoelstellingen van 2030 op de tocht te staan.
Oorlog helpt klimaatdoelen
Maar op de lange termijn kan de oorlog wel eens een gunstig bijeffect hebben voor het klimaat. Op kleine schaal, omdat we door de hoge energiekosten ons huis wat beter isoleren. Maar ook op grote schaal, omdat landen ineens worden gedwongen om de energietransitie te realiseren. Alles om van de afhankelijkheid van Rusland af te komen.
“Maar de vraag is met welke landen je dan in zee gaat”, zegt Laura Birkman, klimaatexpert van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). “Op dit moment praten Europa en de VS met landen waar je liever ook niet al te afhankelijk van wordt.”
Zo mag bijvoorbeeld de Venezolaanse dictator Nicolás Maduro ineens weer meespelen op het wereldtoneel. Maduro werd drie jaar geleden door het Westen niet eens meer erkend als staatshoofd, maar zijn land heeft flinke oliereserves. En onlangs nog bezocht de Amerikaanse president Joe Biden oliestaat Saoedi-Arabië om de banden aan te halen.
Als het gaat om groenere alternatieven voor olie en gas, is China daar de afgelopen jaren de grootste investeerder in geweest. Ze beheren meer dan vijftig procent van de wereldwijde hernieuwbare energie. Enerzijds omdat China deze materialen zelf uit de grond haalt, en anderzijds omdat ze projecten hebben lopen in andere landen die deze grondstoffen hebben.
‘China cruciaal voor klimaat’
Volgens Birkman is het een illusie dat we dat op korte termijn kunnen veranderen. “Voor het klimaat is het daarom cruciaal dat we blijven samenwerken en handelen met China. We kunnen niet zonder China. Dat is de realiteit.”
Zo kan de afhankelijkheid van Rusland verschuiven naar een afhankelijkheid van China. Terwijl China ook op zeer gespannen voet staat met het Westen over de kwestie Taiwan. China heeft al meermaals gedreigd daar binnen te vallen. “Dan kan er dezelfde situatie ontstaan als nu met Rusland.”
Rusland zelf is ook nog niet uitgespeeld. “Ze bieden nu goedkope langetermijncontracten aan voor gas die interessant kunnen zijn voor landen in Azië, die zelf minder geld hebben voor de energietransitie”, zegt Birkman.
Dat klinkt sympathiek, maar er liggen helemaal geen pijpleidingen om het gas daar te krijgen. “Dan investeer je dus heel veel in duur transport, terwijl gas eigenlijk een tussenoplossing zou moeten zijn.”
Lithium in Donbas
Eén van de grote thema’s op de klimaattop in Egypte, die nu gaande is, is dan ook de financiële steun om armere landen te helpen van de fossiele brandstoffen af te komen. Maar door de oorlog in Oekraïne en de crisis die daardoor is ontstaan, hebben westerse landen zelf ook minder te besteden.
En dan hebben de Russen nóg een wapen in handen. In de Donbas in Oekraïne zit onder meer veel lithium in de grond, een zeer gewilde grondstof om batterijen van te maken, onder andere voor elektrische auto’s. Maar nu staan er Russische troepen bovenop. Als Rusland daar de controle houdt, controleren ze ook belangrijke materialen.
‘Ambitieuze handelsmissies nodig’
Juist daarom is het belangrijk dat het Westen verder kijkt dan China en Rusland, stelt Birkman. Er zijn nog genoeg ‘fijnere’ landen met grondstoffen om zaken mee te doen. Chili, bijvoorbeeld, waar veel waterstof uit de woestijn te halen is. “We moeten ambitieuze handelsmissies met dit soort landen gaan ondernemen.”
Maar tot het zo ver is, zal Europa een goede relatie moeten onderhouden met in ieder geval China. “Je moet heel goed kijken waar je met ze kunt samenwerken, en waar niet”, vindt Birkman. “De EU moet proberen de afspraken met China zo te maken, dat het aantrekkelijk wordt voor China om zich eraan te houden.”
