Tijdens zijn ‘troonrede’, vorig jaar september, riep voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Unie op tot een wijziging van het verdrag van de EU om een federatie van natiestaten mogelijk te maken. Hij leek een bond van samenwerkende soevereine staten voor te stellen die hun zelfstandigheid behouden, maar op een aantal gebieden hun soevereiniteit opgeven. .
Dat laatste doen ze overigens al. Zo heeft Nederland weinig te zeggen over milieubeleid, landbouw en visserij en het verkeer van goederen. Omdat Barroso nadrukkelijk een superstaat afwijst spreekt hij dus niet over een verenigd Europa, met één regering, één parlement en één krijgsmacht. In hoeverre zijn federatie van natiestaten anders is dan de huidige Unie maakt hij helaas niet duidelijk.
Premier Mark Rutte heeft herhaaldelijk aangegeven geen behoefte te hebben aan institutionele vergezichten. Maar te oordelen aan de reacties die ik op mijn Europa-columns krijg, is daaraan juist een enorme behoefte. Zonder duidelijkheid over waar we met Europa naar toe willen, kunnen cruciale plannen voor een bankenunie, een begrotingsunie of politieke unie moeilijk publiekelijk worden uitgelegd. Zonder toekomstvisie wordt Europa richtingloos. Een cliché als ‘ik wil geen superstaat’ volstaat dan om tegen een bankenunie te zijn.
Bewust uit de weg gaan
Op zichzelf ben ik blij met de positief-kritische opstelling van minister Frans Timmermans (buitenlandse zaken) in zijn recente Staat van de Unie. Het is goed dat wordt ingezien dat invloed op Europa alleen kan worden verkregen als actief, constructief en met het eigen én Europese belang voor ogen diplomatie wordt bedreven. Maar precies om de redenen die ik hiervoor gaf is het bewust uit de weg gaan van een toekomstvisie jammer.
Overigens zit er op dit punt iets vreemds in de redenering. Terecht wordt in de Staat van de Unie gesteld dat een terugkerende vraag is of we op weg zijn naar de Verenigde Staten van Europa of naar een Concert der Naties waar de grote Europese mogendheden het voor het zeggen hebben. Het antwoord is volgens minister Timmermans: ‘geen van beide’.
Geen van beide alternatieven
Door de snelle ontwikkelingen die de internationale betrekkingen doormaken is het volgens de minister onmogelijk te zeggen hoe de Europese Unie er over een jaar of vijftien uit zal zien. Als dat zo is, kan ook niet met stelligheid worden beweerd dat geen van beide alternatieven er zullen komen.
Interessant is dat volgens de minister het debat over de finalité politique van de Europese samenwerking verlammend heeft gewerkt. Eerlijk gezegd heb ik de afgelopen jaren heel weinig debat over de toekomst van Europa meegemaakt. Wat is dat dan, een federatie, een verenigde staten van Europa, een concert der naties of een superstaat? Wie er naar wordt gevraagd heeft daar een vaag gevoel over, maar zal nauwelijks in staat zijn er iets zinnigs over te zeggen. Kortom, draagvlak in Europa eist uiteindelijk klaarheid over die finalité politique.
Alice in Wonderland wist al dat Europa anders stuurloos wordt:
Alice: ‘Kun je me zeggen welke weg ik moet nemen?’
De kat: ‘Dat hangt ervan af. Waar wil je naar toe?’
Alice: ‘Dat weet ik niet.’
De kat: ‘Dan doet het er niet toe welke weg je neemt.’ .
Experts
Related Content
