Terwijl de Europese Navo-leiders in Brussel vochten voor het overleven van de trans-Atlantische betrekkingen kwam aan de andere kant van de wereld de handelsoorlog op stoom.
Deze aanval op de liberale wereldorde maakt duidelijk dat er een fundamentele fout zit in het Amerikaanse democratische systeem.
De opstellers van de Amerikaanse grondwet zijn eeuwenlang geprezen voor de checks and balances die zij in die grondwet hebben ingebracht. Deze moesten de opkomst van een tiran tegengaan die de prille Amerikaanse democratie zou kunnen vernietigen. Maar inmiddels zijn waarborgen geërodeerd of blijken ze fictie.
Afgelopen weekeinde hoorde ik een voormalig Amerikaans Congreslid verzuchten dat de macht nu ligt bij de uitvoerende macht, president Trump dus, en bij het hooggerechtshof dat met de pensionering van opperrechter Anthony Kennedy de vertolker gaat worden van nationalistische, intolerante en extreem conservatieve denkbeelden die niet door de meerderheid van de bevolking worden gedeeld. Het Congres zelf heeft zich door extreme polarisatie deels van zijn macht laten beroven.
Van oudsher heeft de Amerikaanse president in het buitenlandbeleid enorme bevoegdheden. Er werd vertrouwd op een beschaafde terughoudendheid. Dat wreekt zich nu.
Executive powers
Af en toe kan het Congres zijn tanden laten zien, zoals afgelopen maart toen tegen de zin van de president Rusland opnieuw werd gestraft voor zijn inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Maar feitelijk heeft Trump meer macht dan de door hem bewonderde autocraten als Poetin en de Chinese leider Xi Jinping.
Dat komt door zijn executive powers. Kijk naar de Iran-deal. President Obama maakte van die uitvoerende macht gebruik door met dat land een overeenkomst te sluiten waarvan hij wist dat hij hem niet door het gepolariseerde Congres zou krijgen. De executive agreement, het akkoord waarmee de deal werd bezegeld kon dus met een pennenstreek door zijn opvolger worden vernietigd. Dit ondermijnt het Amerikaanse leiderschap.
Afschaffen van echte internationale verdragen zoals die van het Navo-bondgenootschap of van de Wereldhandelsorganisatie die door het Congres zijn geratificeerd zijn, is lastiger. Maar als de president deze wil vernietigen heeft hij bepaalde uitwegen.
Van zo’n loophole maakte Trump de afgelopen week gebruik bij zijn handelsoorlog. Hij werkt buiten Congres en Wereldhandelsorganisatie om door gebruik te maken van een obscure uitzonderingsbepaling uit 1962 die de president de macht geeft om handelsbeperkingen op te leggen als de nationale veiligheid in het geding is.
Euthanasie op instituties
Dat die veiligheid in het geding is doordat de Verenigde Staten een handelstekort met China of de EU heeft, is flauwekul. Als het probleem is dat wij Europeanen geen Amerikaanse auto’s kopen dan ligt dat niet aan Europese importheffingen, maar aan het feit wij die dingen niet willen hebben. We kopen liever een BMW of Toyota. Amerikanen zelf trouwens ook.
Als Trump niet van loopholes gebruik kan maken, kan hij altijd nog euthanasie op instituties plegen. Het dichtdraaien van de geldkraan of het opblazen van de trans-Atlantische samenwerking door het terugtrekken van Amerikaanse troepen uit Europa is een probaat middel om de Navo te slopen.
Europese leiders pijnigen hun hersens over de vraag hoe hiermee om te gaan. Ik doe dat ook.
Als ik iets heb bedacht, hoort u dat eind augustus, na de zomerstop.
Lees de column van Rob de Wijk vanaf eind augustus weer verder op Trouw.nl
Experts
Related Content
