Historisch’ is een misbruikte term, maar vlak voor de Olympische Spelen van 2022 presenteerden de Chinese leider Xi Jinping en de Russische president Vladimir Poetin een document dat dit predicaat verdient. In 5000 woorden zetten ze zich af tegen de ‘hypocrisie’ van het Westen met zijn ‘dubbele standaarden’ en het ‘misbruiken’ van de term democratie als een privilege van een kleine groep landen. ‘Democratie’ is volgens Xi en Poetin een ‘universele waarde’, die uitgaat van de ‘participatie van het volk ten behoeve van zijn welzijn’. Deze leiders bepalen overigens wel zelf hoe het volk participeert.
Het Westen zou volgens Xi en Poetin, onder het mom van bevordering van democratie, andere landen onder controle trachten te krijgen. Ze besloten plechtig aan deze misstand een einde te maken. Dus moet er een einde komen aan de Amerikaanse hegemonie en moet een multipolaire wereld worden nagestreefd. Om dat te bereiken, spraken ze af dat Poetin in Europa mag huishouden en Xi in Azië zijn gang mag gaan.
Lukt het een beetje met het scheppen van deze nieuwe wereldorde? Beter dan mij lief is.
Allereerst hebben beide leiders de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties krachteloos gemaakt. De belangrijkste taak van dit orgaan, het handhaven van de vrede en veiligheid, is onmogelijk als twee van de permanente leden die zelf aan hun laars lappen. Om Rusland te kunnen veroordelen, wordt daarom uitgeweken naar de Algemene Vergadering. Tot driemaal toe lukte dat. De laatste keer was vorige week, toen 141 landen in een resolutie Rusland vroegen om Oekraïne te verlaten.
Een plan met louter dooddoeners
Het probleem is dat zeer grote landen zoals India, Zuid-Afrika en China zich consequent van stemming onthouden, waardoor deze resoluties kracht ontberen. We zien nu dat landen die meer dan de helft van de wereldbevolking omvatten, Ruslands invasie van Oekraïne wel best vinden. Dat zijn ook landen die voor een prikje olie en gas uit Rusland kopen en daarmee de westerse boycots krachteloos maken.
Over krachteloos gesproken. The New York Times concludeerde vorige week iets wat in Europa bijna niemand durft te zeggen: het Westen probeerde Rusland met sancties te isoleren, maar faalde. Dat hoeft niemand te verbazen. Iedereen met een beetje verstand van sancties wist al dat er geen voorbeelden zijn van dit soort strafmaatregelen waardoor militaire avonturen zijn afgebroken. De tiende sanctieronde, die nu is goedgekeurd, zal daaraan weinig veranderen.
Tegelijkertijd tracht China het initiatief naar zich toe te trekken met een twaalfpuntenplan met louter dooddoeners en merkwaardigheden. Punt 1: respecteer de soevereiniteit van landen. Graag, maar doe dat dan ook in de Zuid-Chinese Zee, waar het Chinese landjepik door een VN-gerechtshof is veroordeeld.
Punt 2: geen Koude Oorlogsmentaliteit. Graag, maar ga dan ook niet mee in het Poetin-narratief dat Rusland in oorlog is met de Navo en dat dit bondgenootschap de agressor is. De agressor is Poetin, niemand anders.
Punt 3: beëindig de vijandelijkheden. Graag, maar kom dan met een concreet plan. Et cetera.
Na een jaar oorlog moeten we vaststellen dat het Westen te weinig steun krijgt, dat nieuwe mondiale breuklijnen zichtbaar worden en dat China zijn positie verstevigt. De wereldorde verandert adembenemend snel.
Het enige dat dit proces kan stoppen, is een overwinning van Volodymyr Zelensky. Maar die is nog ver weg.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
