Ruimtevaart speelt al langer een belangrijke rol bij militaire operaties. Vooral op het gebied van communicatie, navigatie en het verzamelen van inlichtingen. In de oorlog in Oekraïne zijn echter voor het eerst ook commerciële, civiele ruimtevaart-bedrijven actief. Behalve dat de diensten van deze organisaties essentieel zijn voor het Oekraïense leger, lopen deze bedrijven ook het risico een doelwit te worden van de Russen. ‘Wie gaat Starlink compenseren als hun satellieten uit de ruimte worden geschoten?’, zegt Patrick Bolder, defensie-expert van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, in het BNR-programma De Strateeg.
Starlink is onderdeel van SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van ondernemer en miljardair Elon Musk. Het Oekraïense leger maakt, net als het Amerikaanse leger, gebruik van de satellieten van Starlink. Hoewel er discussie is over het gebruik van de satellieten, is het gebruik ervan volgens Bolder essentieel geweest. ‘Zonder deze satellieten had Oekraïne geen coherente verdediging kunnen inrichten en zouden ze zijn overgelopen door de Russen.’
Naast SpaceX is ook het Amerikaanse bedrijf Maxar Technologies actief in de oorlog. ‘Dat is een satellietbedrijf waar jij en ik foto’s met een zeer hoge resolutie kunnen kopen’, zegt Bolder. Door de beelden van Maxar, kon in maart 2022 onder meer de monsterfile van Russische tanks en materieel worden ontdekt. ‘Met deze beelden konden we een globaal beeld krijgen. Maar de beelden zijn ook bruikbaar voor defensiedoeleinden.’
Ook de eerste beelden van massagraven in de buurt van Marioepol en van slachtoffers in Boetsja kwam van de satellieten van Maxar. ‘Deze beelden zijn voorzien van tijdsaanduidingen, en daarmee zijn ze ook bruikbaar voor een aanklachten bij een oorlogstribunaal’, zegt Bolder.
‘Valide doel’
Dmitri Medvedev, vicevoorzitter van de veiligheidsraad van de Russische Federatie, heeft gezegd dat Amerikaanse satellieten, ook wanneer ze van civiele instanties zijn, valide militaire doelen zijn. ‘Daarmee kom je wel weer een nieuwe situatie terecht’, zegt Bolder. ‘Want wie gaat Starlink compenseren als hun satellieten uit de ruimte worden geschoten? En wat gebeurt er met de brokstukken?’
Volgens Arnaud van Kleef, Research & Development ingenieur bij het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) is militaire ruimtevaart essentieel. ‘Voor onafhankelijke inlichtingen en voor het tijdig kunnen waarschuwen voor een militaire aanval vanuit de lucht’, zegt hij. ‘Zeker met de nieuwe dreiging als hypersonische wapens moet je ook zeker vanuit de ruimte die dreigingen vroegtijdig kunnen detecteren.’
Drie Nederlandse satellieten
Nederland heeft inmiddels drie satellieten voor militaire doeleinde in de ruimte, onder meer bedoeld voor het detecteren van dreigingen op land en op zee, zegt Van Kleef. ‘Hoort een radarsysteem bij een fregat of bij een luchtverdedigingssysteem? Dat wil je weten voordat je een militaire operatie plant.’
Drie satellieten klinken als een gering aantal, maar dat is het niet, zegt Bolder. ‘In 2013 is de Nederlandse Defensie begonnen met nadenken over de rol van ruimtevaart. Acht jaar later was de eerste in de ruimte, nu drie. Niet veel landen doen dat ons na.’ Ruimtevaart werd in 2019 door de NAVO erkend als vijfde oorlogsdomein, naast land, lucht, zee en cyber.
Nederland werkt op defensie gebied veel samen met Noorwegen, zowel als het gaat om ruimtevaart als om luchtverdediging. Beide landen maken ook gebruik van de F35-straaljager (JSF). Essentieel, denkt zowel Bolder als Van Kleef. Niet alleen voor het vergaren van de juiste inlichtingen, ‘daar gaat het in de essentie om’, zegt Bolder. ‘Maar Nederland is veel te klein om zelfstandig een positie in te nemen in geopolitieke conflicten. Wij moeten het echt zoeken in bondgenootschappen.’
Dat Noorwegen dan weer veel samenwerkt met Zweden en Finland is alleen maar gunstig voor Nederland, denkt Bolder. ‘Dat netwerk breidt zich op deze manier alleen maar verder uit.’
Bron: BNR Nieuwsradio, 7 mei 2023
Over deze podcast
De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.
Host: Paul van Liempt
Redactie: Michaël Roele & Danah Kolstee
Experts
Related Content
