De Strateeg: ‘Kans op oorlog tussen VS en China is groot’

De kans op een oorlog tussen China en de VS is behoorlijk groot. Dat zegt strategisch analist Paul van Hooft van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies HCSS in de BNR podcast De Strateeg. Ook politicoloog Friso Dubbelboer van het Leiden Asia Centre ziet de spanningen oplopen. ‘Dit is heel serieus.’

Dubbelboer is niet zozeer bevreesd voor een Chinese invasie van Taiwan, maar is eerder bang voor ‘een misser’ zoals de bijna-botsing in 2001 tussen een Amerikaans en een Chinees gevechtstoestel boven de Zuid-Chinese Zee. Wat volgens hem de situatie anders maakt is dat China 22 jaar na dato anders in de wedstrijd staat en militair veel machtiger is geworden. En er staan grotere belangen op het spel. ‘De situatie is momenteel zoveel meer gespannen dan in die tijd dat ik dat echt een punt van zorg vind.’

Volgens Van Hooft bouwt de militaire spanning tussen beide grootmachten zich al 20 á 25 jaar op. ‘De VS en China bereiden zich al decennialang, en tegenwoordig met een steeds hogere snelheid, voor op een oorlog met elkaar.’ Zo bouwt China bepaalde langeafstandsraketten om Amerikaanse vliegkampschepen te vernietigen en waarmee het Amerikaanse luchthavens en havens kan raken terwijl de VS ook in die wapenwedloop zit.

‘Ik denk dat de kans op op een oorlog tussen de VS en China behoorlijk hoog is’, zegt Van Hooft. Hij wijst erop hoezeer het Amerikaanse buitenlandbeleid gemilitariseerd is en hoe weinig diplomatieke en economische maatregelen de regering Biden neemt om staten in de regio aan zich te binden. Tegelijkertijd gaat Biden veel verder dan de ‘botte economische oorlogsvoering van Trump’ door de economische ontwikkeling van hoogstaande technologie in China te stoppen. ‘Het is niet dat we daar nu nog aanknopingspunten kunnen vinden voor diplomatie.’

Van de landen in de regio zijn verreweg de meeste lid van de ASEAN, de Association of Southeast Asian Nations, maar dat wil niet zeggen dat het een homogene groep is. In tegendeel, een deel ligt dicht tegen China aan, een ander deel verder er vandaan, met of zonder een maritieme status. En dat verklaart de verschillende geopolitieke posities van die landen en hun verschillende benadering van China.

Dunne koord

Dubbelboer wijst op de economische verstrengeling van China met bepaalde ASEAN-landen, die tegelijkertijd aanschurken tegen de VS omdat ze met China in de clinch liggen rond de Zuid-Chinese Zee. Zo liggen Laos en Cambodja vlak tegen China aan, zijn er erg afhankelijk van en staan ook politiek dichtbij Beijing. Een land als Indonesië daarentegen is groot, ligt ver van China en heeft een vrij grote zelfstandigheid, net als Singapore en Maleisië.

Maar landen met een maritiem belang rond een zee die door China geclaimd wordt, staan anders in de match. ‘Die vinden het maar wat prettig dat ze tegen de Verenigde Staten aan kunnen schurken en die als een soort balancer erbij kunnen trekken. Maar de precaire situatie is dat dat tegelijkertijd de kans op een conflict verhoogt en dat is het dunne koord waar ASEAN-landen op balanceren’, zegt Dubbelboer.

Van Hooft erkent dat het moeilijk is om die balans te vinden. Zouden de landen bijvoorbeeld geen partij kiezen en zou de VS niet betrokken zijn, dan zou China ongestoord verder kunnen expanderen in de Zuid-Chinese Zee. Kiezen ze echter wél een kant, dan kan China het gevoel krijgen omsingeld te worden en het idee krijgen dat de situatie verslechtert als het niet snel in actie komt.

Great power autism

‘Het is moeilijk om hier een goede uitweg uit te vinden.’ Volgens Van Hooft heeft de Chinese diplomatie grote steken laten vallen omdat het snel een grootmacht is geworden. Hoe instabiel de regio is, wordt geïllustreerd door de positie van de Filipijnen dat duidelijk partij heeft gekozen en niet meer het dunne koord bewandelt.

Volgens Dubbelboer neemt dat land een bijzondere positie in. Onder de vorig jaar aangetreden president Marcos junior heeft het land een draai gemaakt en afgerekend met het buitenlandbeleid van de vorige president Duterte die een pro-Chinese koers voer. ‘Duterte had een grondige hekel aan de VS en is zich toen op China gaan richten in de hoop daarmee investeringen en goodwill te kweken. Dat is uiteindelijk op een mislukking uitgelopen.’

Dubbelboer verbaast zich er echter over hoezeer het Filipijnse beleid teruggeschoven is naar de VS en hoe het daarmee zijn balancing position heeft opgegeven – zozeer dat de Amerikanen zelfs weer militaire bases op de Filipijnen mogen openen. Hij ziet daar instabiliteit in. Van Hooft voegt eraan toe dat ook Japan steeds verder militariseert en dat zelfs Zuid-Korea onder zijn nieuwe president steeds meer richting de VS opschuift, maar ook aansluiting met Europa zoekt.

‘Dus je ziet dat al die staten in de regio proberen posities te kiezen die niet te confronterend zijn voor China, maar die tegelijkertijd een soort verzekeringspremies zijn om hun positie veilig te houden.’

Bron: BNR Nieuwsradio, 4 juni 2023

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele en Danah Kolstee