Tijd voor een feestje: de Navo bestaat zeventig jaar. Of niet? Ministers van buitenlandse zaken kwamen deze week in Washington bijeen voor een sobere plechtigheid. Een echte ‘top’ van staatshoofden en regeringsleiders komt er niet. Het bondgenootschap was te bang dat president Trump het feestje zou verstoren.
Normaal gesproken zou er ook een nieuwe Navo-strategie moeten worden aangenomen. De oude stamt uit 2010 en is verouderd. Maar die strategie komt er ook niet. De bondgenoten waren te bang dat Trump deze zou afschieten waardoor de Navo enorme schade zou oplopen. Uiteindelijk werd te elfder ure toch nog besloten om in december in Londen een ‘bijeenkomst’ op topniveau te houden. Maar een formele top mag het niet heten.
Er valt best wat te vieren. Tijdens de Koude Oorlog werd met hulp van Amerika de Sovjet-Unie succesvol buiten de deur gehouden en werd Duitsland omgevormd tot een vredelievend land. Na de Koude Oorlog leek het bestaan van de alliantie onzekerder toen werd gezocht naar een betekenisvolle rol in Afrika en Azië. De collectieve defensie van Europa, de kerntaak van de Navo, maakte plaats voor stabilisatieoperaties. Die verliepen niet altijd succesvol, maar het bondgenootschap toonde zijn waarde met het op elkaar afstemmen van de krijgsmachten van de lidstaten.
Inmiddels is Rusland opnieuw een tegenstander en houdt het samen met China oefeningen in de Middellandse Zee en de Baltische wateren. Maar juist nu het nodig is wil de leider van de Navo niet leiden. Trump stelt harde eisen aan de defensie-uitgaven van de lidstaten. En hij stelt moeilijke vragen: waarom moet Amerika Europa helpen verdedigen als datzelfde Europa zich afhankelijker maakt van Russisch gas, daarmee de Russische kas spekt en dus de opbouw van de Russische krijgsmacht faciliteert? Deze eisen en vragen zijn terecht.
Chagrijn
Het probleem is de twijfel die Trump zaait over Amerika’s lidmaatschap en de hardheid van artikel 5 van het Navo-verdrag dat elke lidstaat verplicht tot de verdediging van bondgenoten. Zo vroeg Tucker Carlson van Fox News hem medio vorig jaar waarom zijn zoon Montenegro zou moeten beschermen.
Daarop had de Amerikaansde president tot chagrijn van de bondgenoten geen goed antwoord. Door deze onduidelijkheid kan Poetin gaan gokken dat de Navo, net als tijdens de annexatie van De Krim, weinig voorstelt en niet in actie komt.
Desondanks houden de Amerikanen zich goed aan hun verplichtingen. Er worden nieuwe plannen gesmeed om Europa in oorlogstijd te versterken en de Amerikanen legeren nieuwe gevechtseenheden in Polen. Bovendien hebben de Senaat en het Huis van Afgevaardigden zich in Amerika in resoluties krachtig voor het bondgenootschap uitgesproken.
Niet Trump, maar Turkije is de grootste bedreiging voor de Navo. Dat land heeft Russische S400-luchtdoelraketten gekocht waartegen westerse krijgsmachten zich juist moeten verdedigen. Als straf leveren de Amerikanen geen onderdelen meer voor de Turkse F35- gevechtsvliegtuigen. Deze controverse en president Erdogans flirt met de door China gedomineerde Shanghai Cooperation Organisation (SCO) zijn directe bedreigingen. Het zou mij zelfs niet verbazen als Turkije uiteindelijk de Navo voor de SCO inruilt.
Als dat gebeurt is het komende feestje meteen het laatste feestje van de Navo in zijn huidige vorm.
Lees wekelijks de column van Rob de Wijk in Trouw.
