Cynisch gezegd is een van de voordelen van de vluchtelingencrisis dat de lidstaten van de Europese Unie zich bewust zijn geworden van hun buitengrenzen. Tegelijkertijd leidt de crisis tot een aanvaring met de humanitaire waarden van diezelfde Unie.
Begin deze maand gaf de Europese Commissie Griekenland en Kroatië de opdracht illegale ‘pushbacks’ te onderzoeken, waarbij migranten met geweld de grens worden overgezet. Dezelfde situatie doet zich nu in het noorden voor. In het grensgebied tussen Wit-Rusland en Polen is nu de noodtoestand uitgeroepen. Op zich is dat niet vreemd. Inmiddels zijn ruim achtduizend pogingen geregistreerd om Polen binnen te komen. Ook Letland en Litouwen kunnen er over meepraten.
Represaille voor EU-sancties
Ook hier verrijzen hekken om de vluchtelingen tegen te houden en bezwijken asielzoekers. De vluchtroute voor Irakezen en Afghanen naar deze landen wordt door Minsk gefaciliteerd als represaille voor de EU-sancties tegen Wit-Rusland na het wederrechtelijk tot landen dwingen van een Ryanairtoestel, waarna een dissident uit het toestel werd gehaald en opgesloten.
Dat vluchtelingen als wapen worden gebruikt, is niet nieuw. In 2016 beschuldigde Turkije Rusland ervan dit te doen met Syrische vluchtelingen. Inderdaad kwamen opvallend veel Syriërs in Turkije aan als gevolg van het Russische bombardement van Aleppo. Dat was overduidelijk bedoeld om zo veel mogelijk vluchtelingen te veroorzaken.
En ik herinner me nog goed hoe aan het begin van de Kosovo-oorlog in 1999 een vluchtelingenstroom op gang kwam. Al snel bleek dat mensen over de grens werden gejaagd om duidelijk te maken dat de ‘eerste humanitaire interventie’ van de Navo, zoals de toenmalige Britse premier Tony Blair die noemde, faalde.
Dit soort acties staan bekend als hybride dreigingen. Hybride, omdat ze deel uitmaken van een scala aan activiteiten, variërend van cyberaanvallen tot aanslagen en van propaganda tot de verspreiding van nepnieuws. Vluchtelingen zijn een ideaal wapen. Ze verscheuren landen intern en ondermijnen de solidariteit tussen de lidstaten van de EU en de Navo. Daarbij speelt de agressor handig in op gevoelens van medemenselijkheid die in nogal wat lidstaten leven. Gezien de aanhoudende controverses binnen en tussen landen over de aanpak van vluchtelingen, stel ik vast dat deze ondermijningsstrategie aardig lukt.
Formeel is ‘refoulement’ illegaal
Wat te doen? Het recente besluit van het Poolse parlement om ‘refoulement’ mogelijk te maken is formeel illegaal. Volgens het internationale recht is het verboden vluchtelingen terug te sturen naar landen waar zij worden vervolgd. Toch is dit besluit begrijpelijk. Want vluchtelingen worden in dit geval door een potentaat als wapen gebruikt om Polen en de rest van de EU voor opgelegde sancties te straffen.
Tegen vijandelijke wapens moet een land of bondgenootschap zich kunnen verdedigen. Maar geldt dat ook voor vluchtelingen die als wapen worden ingezet?
Die inzet kan worden vergolden met nieuwe sancties of cyberaanvallen tegen de agressor. En ja, om de buitengrenzen van de Unie te beschermen tegen gecreëerde vluchtelingenstromen zullen pushbacks steeds meer worden gedoogd. Volgens een recente peiling steunt de overgrote meerderheid van de Nederlanders deze aanpak. Dat daarmee fundamentele waarden op de schroothoop belanden, wordt op de koop toegenomen.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Bron: Trouw.nl
Experts
Related Content
