Tijdens de Navo-top vroeg een Oekraïense anti-corruptieactiviste aan de Amerikaanse veiligheidsadviseur Jake Sullivan waarom haar land niet per direct lid van het bondgenootschap werd. Is president Biden bang dat Rusland verliest? Zijn er geheime besprekingen met Rusland gaande? Applaus in de zaal.
Sullivan deed haar opmerkingen af als ongefundeerd en ongerechtvaardigd. Nu lid worden zou betekenen dat de hele Navo in oorlog met Rusland komt. Zijn baas, president Biden, wil dat niet. Dus krijgt Oekraïne het perspectief op lidmaatschap, mits het hervormt en mits de omstandigheden dat toelaten.
De grote, nog onbeantwoorde vraag is wat die omstandigheden zijn. Mij lijkt dat de Navo moet doorpakken bij een staakt-het-vuren. Dan kan gebruik worden gemaakt van de zwakte van Rusland en wordt voorkomen dat lidmaatschap het onderwerp wordt van de discussies over een vredesregeling.
Ik merk soms een lichte irritatie over het gedrag van Oekraïne
Voor de top was president Zelensky woedend over het ontbreken van een concreet tijdpad. “Zonder precedent en absurd”, vond de Oekraïense president. Premier Rutte noemde de opmerking niet behulpzaam. Ik was het met hem eens. Ik merk soms, net als bij Sullivan en Rutte, een lichte irritatie over het gedrag van Oekraïne dat zijn oorlog als onze oorlog ziet en op hoge toon met eisen komt.
Mij valt op dat Oekraïners recht menen te hebben op militaire steun omdat zij vinden een oorlog te voeren die het hele Westen raakt. Dat de hele Navo gaat meevechten wordt dan een logische gedachte. Ook de Baltische landen en Polen staan er zo in. Vertegenwoordigers van die landen applaudisseren het hardst als de zoveelste Oekraïense activist het Westen kapittelt.
De overige lidstaten van de Navo en de EU zijn voorzichtiger en hebben geen behoefte om direct bij de oorlog te worden betrokken. Zij zijn solidair met Oekraïne, veroordelen de Russische agressie en leveren wapens, maar willen niet dat hun eigen burgers een oorlog in worden gezogen. Vandaar dat wapenleveranties niet via de Navo geschieden, maar bilateraal. De EU vergoedt die leveringen en de Navo beperkt zich tot het geven van niet-letale hulp, zoals materiële steun.
Zelensky is de gevangene van zijn eigen retoriek
De Britse krant The Guardian kopte net als veel andere kranten dat Zelensky had gefaald in het binnenhalen van dat lidmaatschap. Daarmee werd de Oekraïense president de gevangene van zijn eigen retoriek, want van een direct lidmaatschap was de afgelopen maanden nooit sprake. Rusland pakte Zelensky op zijn eigen woorden en kon zo wijzen op de ‘verdeelde’ en ‘zwakke’ Navo die niet over de Oekraïense toekomst kon besluiten.
Onzin natuurlijk. Maar door deze discussie sneeuwde wel het historische feit onder dat Zweden zijn 200-jarige neutraliteit met toestemming van de Turkse president Erdogan mocht inruilen voor lidmaatschap. Daardoor wordt de Oostzee een Navo-binnenzee en is de Russische enclave Kaliningrad nu ‘omsingeld’.
Voor Poetin moet dat een nachtmerrie zijn. Ongetwijfeld zal hij ook wakker liggen van andere besluiten van de top, zoals de aanvaarding van de regionale plannen. Die moeten richting geven aan de collectieve verdediging van de Navo-landen, die zich ook nog eens committeerden om minimaal 2 procent van hun bbp te bestemmen voor defensie-uitgaven.
Daarmee krijgt Poetin wat hij wilde voorkomen en heeft hij een grote nederlaag geleden. Hij weet ook dat Oekraïne uiteindelijk lid wordt van een bondgenootschap waartegen hij niets meer kan uitrichten.
Rob de Wijk, Trouw, 13 juli 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
