Het was een goede week voor Zelensky. De president van Oekraïne lobbyde succesvol voor nieuwe wapenleveringen in Duitsland, Frankrijk en Engeland, terwijl zijn troepen terrein wonnen in Bachmoet. Dat Zelensky vol goede moed is bleek uit zijn voorspelling dat Oekraïne voor het einde van het jaar zou kunnen winnen. Volgens de oud-commandant van de Britse landstrijdkrachten Dannatt is dit ook wel nodig omdat hij anders de westerse steun zou kunnen verliezen.
Maar hoe zit het eigenlijk met Rusland zelf? Kan Poetin breken?
Zeker is dat de sancties Rusland hard raken, maar niet leiden tot de ‘vernietiging van zijn oorlogsmachine’ en het stoppen van zijn Oekraïense avontuur zoals voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie ons beloofde. In de literatuur over sancties is ook geen enkel precedent te vinden. En er zijn geen aanwijzingen dat Rusland een uitzondering op de regel is. Ik schuif die gedachte daarom als wensdenken aan de kant.
Als Poetin ten onder gaat, komt dat vermoedelijk omdat Rusland ten onder gaat. Opmerkelijk genoeg wordt dit scenario steeds plausibeler. Om dat te begrijpen moeten we terug naar het einde van de Koude Oorlog. De Sovjetunie kwam aan haar eind omdat de economie kwakkelde, de leiders de wapenwedloop met het Westen niet konden volhouden en het communisme zijn legitimiteit verloor. Die giftige cocktail lijkt zich nu weer aan te dienen.
Poetin mist de middelen om dit immense rijk te verdedigen
Pak de kaart er even bij: de Navo schroeft zijn defensiebestedingen tot ongekende hoogte op en stationeert steeds meer troepen langs de Russische grens. Finland is inmiddels Navo-lid en Zweden zal later toetreden. Langs de noordgrens van Rusland worden de zeegebieden door het terugtrekkende ijs steeds beter bevaarbaar, dus moet die hele grens worden beschermd. In het verre oosten grenst Rusland aan Amerika en maakt het Kremlin zich zorgen over de vermeende nieuwe assertiviteit van Japan die ‘zijn’ Koerilen zou kunnen terugvragen. Tot slot wordt de hele zuidelijke grens instabiel omdat landen Rusland de rug toekeren. Kazachstan kijkt naar China en de EU en een land als Armenië kan in het conflict met de Azeri’s rond de enclave Nagorno-Karabach nauwelijks meer op Russische militaire steun rekenen.
Poetin mist de middelen om dit immense rijk van elf tijdzones te verdedigen. Met een economie die iets groter is dan die van de Benelux en een krimpende bevolking lukt dat niet. En ja, de sancties maken het er niet beter op.
Het alternatief is simpel: verzoen je met je buren
Tegelijkertijd is Rusland geobsedeerd door territoriale veiligheid en militaire macht. Als Rusland vindt dat het zich tegen al die instabiliteit en vijandigheid moet beschermen, maar die last niet kan dragen, is overstretch het gevolg. Door overstrekken zijn meer wereldrijken ten onder gegaan.
Het alternatief is simpel: verzoen je met je buren en stop met die obsessie met militaire macht. Helaas zit dit niet in het Russische DNA.
Het zou mij dus niet verbazen als de geschiedenis zich gaat herhalen en Rusland, net als de Sovjetunie uiteindelijk instort. Wat de gevolgen voor het Westen en Zelensky zijn is niet in te schatten. Dat ze groot zijn is zeker. Precies daarom ziet China dit als een horrorscenario. Voor Xi is dit een reden om Poetin te blijven steunen en gezant Li Hui naar Europa te sturen om in het conflict te bemiddelen.
Rob de Wijk, Trouw, 19 mei 2023
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
