Op het moment dat bekend werd dat de Russische oppositieleider Navalny was vergiftigd, maakte Facebook bekend dat het platform voor een Russische beïnvloedingscampagne werd gebruikt. Facebookpagina’s werden misbruikt door het Internet Research Agency, de trollenfabriek in St. Petersburg die een continue stroom nepnieuws produceert. Doel was het beïnvloedden van linkse Britse en Amerikaanse kiezers. Ze werden bestookt met ‘nieuws’ en opinies over de rellen in de Amerikaanse steden, de Amerikaanse betrokkenheid bij oorlogsmisdaden en de gruwelijke gevolgen van het kapitalisme.
Plaats dit in de context van een in juli verschenen rapport van de inlichtingencommissie van het Britse parlement en je bent niet verbaasd. De commissie moest onderzoeken of de Russen het brexitreferendum hadden beïnvloed. De verbijsterende conclusie was dat de Britse inlichtingendienst en de Britse regering die mogelijkheid bewust hadden genegeerd. Maar volgens de commissie zouden de staatsomroepen RT en Spoetnik met hun desinformatiecampagnes wel degelijk invloed hebben gehad. Ook werd een relatie gesuggereerd met Londen als ‘laundromat’; een witwasserette voor illegaal Russisch geld. Omdat de Britten een makkelijk doelwit zijn, concludeerde het rapport dat Russische beïnvloeding het nieuwe normaal is.
In dat andere doelwit van de facebookcampagne, Amerika, verscheen vorige maand een bijna twintig keer zo dik rapport. Het was het langverwachte rapport van de Senaatscommissie die de Russische beïnvloeding tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 onderzocht. Pikant was dat dit rapport onder leiding van een Republikeinse senator tot stand kwam. Dus Trump kon moeilijk zeggen dat dit een Democratische hoax was. De commissie bevestigde de conclusies van het eerdere onderzoeksrapport van Mueller, maar ging een stap verder. Paul Manaford, Trumps campagnevoorzitter, onderhield lange tijd nauwe contacten met ene Konstatin V. Kilimnik, die een Russische inlichtingenofficier bleek te zijn. Daarmee werd de link tussen de Rusland en de Trump-campagne bewezen.
Ogenschijnlijk zit er geen logica in de aanpak, maar schijn bedriegt
De gevallen die nu aan het licht zijn gekomen, passen in een eindeloze rij, variërend van de beïnvloeding van het onafhankelijkheidsrefendum van Catalonië en het Nederlandse Oekraïne-referendum, tot misleiding over de toedracht van het neerschieten van de MH17 en de continue verspreiding van nepnieuws en desinformatie op sociale media in vrijwel alle westerse landen. Dat gebeurt via websites, sociale media, op het buitenland gerichte tv-uitzendingen en door het ronselen van handlangers en het inzetten van ‘nuttige idioten’, zoals de meelopers tijdens de Koude Oorlog werden genoemd.
Ogenschijnlijk zit er geen logica in de aanpak. Enerzijds dragen populisten als Thierry Baudet het Russische verhaal uit. Zembla toonde dat in een doorwrochte uitzending aan. Anderzijds, zoals in de facebookcampagne, richten de pijlen zich op links. Maar schijn bedriegt. Het gaat hier om het scheppen van chaos, onzekerheid en verdeeldheid. Dat moet het Westen verzwakken. Ondermijning is een beproefde techniek met diepe wortels in de Koude Oorlog. Daarom een tip: kijk wie de afzender is van berichten over Wit-Rusland. En wantrouw Russisch nieuws over Navalny. Want dat er nepnieuws en propaganda onze kant op komt, is zeker.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
