Rob de Wijk is onder de indruk hoe de gascrisis, althans voor nu, is bezworen. In hoog tempo zijn de gasvoorraden gevuld en wordt uit alle windstreken vloeibaar gas, LNG ingekocht. Mits het niet te koud wordt, komen we de winter door. Tegelijkertijd blijkt hoe weinig besef er is voor de geopolitieke kant van de zaak.
Qatar wordt hard bekritiseerd om zijn mensenrechten en het feit dat veel arbeiders bij de bouw van de stadions voor het WK-voetbal het leven hebben gelaten. Moet de premier gaan? De Koning? Of een andere vertegenwoordiger van de regering? Het zijn vragen die publiek en politiek wekenlang bezighielden. Toen mij hiernaar in een talkshow werd gevraagd zei ik ‘gaan’, want de import van LNG uit dat land is veel te belangrijk. Daags daarna ging ik in debat met een SP-kamerlid. Die vond het onjuist om mensenrechten ondergeschikt aan de import van LNG te maken. Waar die LNG dan vandaan moest komen kon hij ook niet zeggen, want zoveel leveranciers zijn er naast Australië, de Verenigde Staten en Nigeria nu ook weer niet. Mijn conclusie was dat het kennelijk belangrijker was om Qatar de les te lezen dan de eigen bevolking van warmte te voorzien. Zijn oplossing was snel vergroenen. Ik vond dat een prima idee en vroeg hem dat even voor eind volgend jaar te regelen. Want als het een beetje tegenzit komen we de winter van 2023 – 2024 niet door. Zeker niet als de groei van China hard aantrekt en er een nieuwe run op gas ontstaat.
Maar goed, op korte termijn is de crisis bezworen. Of niet? Op 5 december gaat een boycot in op Russische olie. Daarna mogen ook geen olieproducten meer worden geïmporteerd. Het probleem is dat in 2021 ruim een derde van onze olie uit Rusland kwam. Het overschakelen naar andere olie kost raffinaderijen veel tijd en geld. Gelukkig zijn er voorraden voor pakweg 90 dagen, maar die zijn zo op. Sommigen denken inmiddels aan autoloze zondagen, anderen waarschuwen voor het afschakelen van delen van de industrie. Het Landelijk Crisisplan Olie bepaalt wie wat krijgt.
Wereldwijd zijn de voorraden laag en wordt nagedacht over rantsoenering. Ook in Amerika. Zeker, de markt voor diesel verkrapte al voordat Rusland Oekraïne binnenviel. Dat kwam doordat als gevolg van de Covidcrisis de vraag terugliep en raffinagecapaciteit werd afgebouwd. Door snelle groei na de pandemie kon vervolgens het aanbod de vraag niet meer bijhouden. Sommige aanbieders hebben inmiddels noodplannen in werking gezet.
Het wordt alleen maar erger als begin december de boycot van Russische olie van de EU in werking treedt. De Europese lidstaten moeten dan in competitie met de traditionele afnemers waardoor de dieselprijzen exploderen.
De grote vraag is nu wie het slechtste af is. Rusland is in staat gebleken om voor ruwe olie alternatieve kopers te vinden. Voor gas is dat moeilijker. De situatie is vooralsnog nijpender in Europa. Dat begon toen RePowerEU verordonneerde dat de EU-lidstaten twee-derde minder Russisch gas moeten afnemen voor het eind van het jaar. Die een-derde leek nodig om niet in een crisis te belangen. De crisis werd erger door ‘technische problemen’ en het vervolgens opblazen van Nordstream 1 en 2. Het gevolg is dat er nauwelijks meer iets uit Rusland komt. Ook de olieboycot maakt Europa chantabel en kwetsbaar voor nieuwe aanvallen tegen de vitale olie- en gasinfrastructuur.
Maar ik zie nog te weinig besef over het feit dat we economisch in oorlog zijn met Rusland en dat aanvallen tegen onze vitale infrastructuur daar onderdeel van kunnen zijn. Ik zie ook te weinig besef dat veel nieuwe leveranciers geen democratische modelstaten zijn en de competitie over energie met China harder wordt. Dat zal niet veel beter worden als regeringen er in slagen de crisis te bezweren waardoor velen het zal blijven ontgaan in wat voor wereld we leven.
Rob de Wijk, Energiepodium (23 november 2022)
