Daags nadat ik de Russische minister van buitenlandse zaken hoorde uitvaren tegen het Westen, verschenen zijn opvattingen in een groot opiniestuk op zijn website en in de media. De teneur is duidelijk. Door de toenadering tussen Amerika en Europa richt de trans-Atlantische samenwerking zich weer op het opleggen van een wereldorde gebaseerd op westerse regels.
Jezus als biseksueel
Het wij-zij-denken is terug door ‘gevaarlijke autocratieën’ tegenover ‘vredelievende democratieën’ te zetten, hekelde Lavrov. Alles wat het Westen niet zint, wordt afgestraft met sancties. De Verenigde Naties staan aan de zijlijn. De waarden van Rusland worden genegeerd, terwijl in sommige landen de LHBT-propaganda hoogtij viert en studenten leren dat Jezus Christus een biseksueel was.
De hele Russische top droeg dit verhaal uit, van Poetin tot defensieminister Sjojgoei en van de hoogste militair Gerasimov tot de leider van de Russische Veiligheidsraad Patroesjev. Daarom kon ik mij vorige week in Moskou niet aan de indruk onttrekken dat de Koude Oorlog opnieuw was uitgebroken.
Onderste la
Oost en West – democratieën en autocratieën in het nieuwe jargon – begrijpen elkaar niet meer en doen daar ook geen enkele moeite voor. Dat maakt de situatie gevaarlijker dan pakweg veertig jaar geleden, toen de vorige Koude Oorlog nog volop woedde. In die tijd bestonden in Europa afspraken om de stabiliteit en het vertrouwen te bevorderen. Die afspraken zijn ergens in een onderste la verdwenen, waardoor we nu zonder veiligheidsgordel op een muur afrijden.
De recente incidenten in de Zwarte Zee, waarbij een Brits en een Nederlands oorlogschip betrokken waren, laten zien dat militaire confrontaties niet langer denkbeeldig zijn. Ik was daarom niet blij toen de EU-leiders het voorstel van bondskanselier Merkel en president Macron om met Poetin te gaan praten van tafel veegden. Premier Rutte behoort tot de ferventste tegenstanders van welke ontmoeting met Poetin dan ook. De kwestie MH-17 blokkeert elk gesprek.
Niet handig
Dat is niet handig in een tijd waarin defensieminister Sjojgoei oproept tot actie omdat de NAVO in zijn ogen in hoog tempo zijn defensiebudgetten verhoogt en de dreiging opvoert. Dat de krijgsmachten van de Europese landen de afgelopen decennia zo zijn verwaarloosd dat ze tot niets in staat zijn, vergeet hij gemakshalve. Zijn Chinese collega Fenghe zag het Westen ook niet meer zitten. Hij was snoeihard in zijn veroordeling van Amerika. Als Biden ook maar met een vinger naar Taiwan wijst, zal China in actie komen.
Het echte probleem is dat tijdens de G7-top leiders aan tafel zaten die ruim twee miljard mensen en de rijkste landen van de wereld vertegenwoordigen. De trans-Atlantische samenwerking werd uitgebreid met landen als India, Korea, Japan en Australië. Over deze ontluikende alliantie van democratische landen is men zich rot geschrokken. Deze samenwerking bevestigt in Russische en Chinese ogen dat het Westen daadwerkelijk naar wereldoverheersing streeft. In het Russische kamp werd opgeroepen om ook met gelijkgestemde landen kongsi’s aan te gaan. Maar veel verder dat Vietnam, Brunei, Iran en Venezuela kwam men niet.
Wat dan wel? Een nieuw Europees veiligheidsarrangement waarin we afspraken maken over wapenbeheersing en vertrouwenwekkende maatregelen. Daarvoor moeten we iets doen dat we verleerd zijn: praten.
De Koude Oorlog is terug, en nu gevaarlijker dan in de vorige eeuw | Trouw
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
