Research
De Winterpeiling van de HCSS Publieksmonitor schetst een beeld van een samenleving die ogenschijnlijk stabiel blijft, maar onder de oppervlakte steeds kwetsbaarder wordt. Nederlanders beoordelen de maatschappelijke stabiliteit opnieuw met een 6,1 – hetzelfde niveau als in de Najaarspeiling. Toch neemt het aandeel mensen dat de stabiliteit een onvoldoende geeft verder toe.
Binnenlandse spanningen domineren opnieuw het beeld. Zorgen over maatschappelijke onvrede, politieke stagnatie en verdeeldheid worden aanzienlijk zwaarder gewogen dan externe dreigingen van buitenaf. Hoewel het wantrouwen in het functioneren van de democratie na de verkiezingen iets is afgenomen, voelt bijna de helft van de Nederlanders nog altijd weinig invloed op politieke besluitvorming. Het hardnekkige beeld van een overheid die problemen vooral voor zich uitschuift, blijft voortbestaan: ruim 90 procent ziet hierin een structureel gebrek aan daadkracht.
Migratiestromen blijft de meest gepercipieerde zorg van buitenaf, terwijl de zorgen over afhankelijkheid van buitenlandse energie en grondstoffen blijven stijgen en nu bijna op gelijke hoogte komenn. De aandacht voor internationale crises, zoals in het Midden-Oosten, is juist afgenomen.
Zorgen over subversieve krachten nemen verder toe. Extreemrechtse en religieus extremistische groepen worden door een meerderheid als bedreigend gezien, terwijl online extremistische bewegingen hoog op de lijst blijven staan. Veel Nederlanders ervaren dat extremistische denkbeelden meer grip krijgen op de samenleving.
Toch laat de peiling ook een positief element zien: de veerkracht van Nederland komt vooral van onderop. Sociale cohesie, onderlinge steun en toegang tot betrouwbare informatie worden nog steeds beschouwd als de sterkste pijlers van stabiliteit. Nederlanders hebben meer vertrouwen in hun directe omgeving en eigen vermogen om met crises om te gaan dan in instituties of overheid.
De Winterpeiling maakt daarmee duidelijk dat de grootste uitdagingen van binnenuit komen: polarisatie, politieke onvrede en marginaalvertrouwen in overheid en instituties. Tegelijkertijd toont zij dat de sociale basis van Nederland – de veerkracht die ontstaat in buurten, netwerken en relaties – een belangrijke bron van stabiliteit blijft.
“De peiling laat zien dat Nederlanders interne spanningen als groter gevaar zien dan externe dreigingen. Dit vraagt om een herijking van ons beleid: maatschappelijke stabiliteit begint bij het herstellen van vertrouwen in het politieke en bestuurlijke systeem,” stelt Datalab Manager Jesse Kommandeur.
“Stabiliteit wordt niet bedreigd door één grote schok, maar door vele kleine breuken tegelijk. Als we die signalen blijven negeren, worden het uiteindelijk structurele scheuren,” zo benadrukt strategisch analist Gerben Bakker het belang van deze signalen: “Juist nu is het cruciaal dat beleidsmakers inzetten op het versterken van sociale cohesie. Het vertrouwen ligt bij burgers zelf, niet bij instituties – die kloof moet kleiner worden als we onze veerkracht willen vergroten.”
***
Disclaimer: De publieksmonitor is een onderzoekslijn binnen HCSS in opdracht van de strategieafdeling van de Nederlandse politie. De analyses in dit rapport zijn afgerond in november 2025. Gebeurtenissen of ontwikkelingen die plaatsvonden in de periode tussen afronding en publicatie zijn niet van invloed geweest op de bevindingen.
- Auteurs: Jesse Kommandeur en Gerben Bakker
- Met medewerking van: Emma Bokel.
- Met dank aan: Jeroen van Lindert (KiesKompas) en Willem Blanken (KiesKompas).
Voor eerdere edities en gerelateerde publicaties, zie:
- HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit | Hoofdlijnen Zomerpeiling 2025
- HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit | Scoping Paper
- HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit | Hoofdlijnen Najaarspeiling 2025
In een tijd van toenemende geopolitieke spanningen, maatschappelijke onrust en zorgen over de weerbaarheid van democratische instituties, is het van strategisch belang om structureel inzicht te krijgen in hoe burgers maatschappelijke stabiliteit ervaren. De nieuwe HCSS Publieksmonitor Maatschappelijke Stabiliteit biedt dit inzicht door op structurele wijze te meten hoe Nederlanders systeemdruk en veerkracht binnen hun samenleving percipiëren.
Met dit instrument wil HCSS bijdragen aan het versterken van democratische weerbaarheid en het maatschappelijk contract in een veranderende wereld. Door de perceptie van burgers structureel mee te nemen in analyses, wordt het mogelijk om proactiever en effectiever te anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen.
Related Content
