National security starts with strategic anticipation: what are the risks for the Dutch national security? How can the Netherlands prepare for this, and what choices and investments are needed in order to do so?
The HCSS Strategic Monitor analyses global trends in cooperation, confrontation and conflict, and identifies the most important security risks for the Netherlands.
Watch an introductory video to the study below.
The key findings of the report are:
The wheel of fortune spins downwards: the European security situation remains worrisome as Europe faces an array of security threats.
The tensions between the West and Russia continue unabated. Russian military modernization, rhetoric of Russian leaders, as well as assertive and at times aggressive behavior, form a substantial threat to the national security of the Netherlands and its allies.
This observation is not an incident but a trend: the assertivitis virus flourishes among great powers anno 2016. There is a real possibility that an interstate crisis might occur. This kind of crisis is remembered by the previous generation all too well from the Cold War.
The persistent conflicts in the Middle East generate humanitarian and economic consequences of immense proportions. War and instability in this region directly affect Europe and the Netherlands. Refugee flows caused by these conflicts are putting pressure on Europe. The fusion, contamination, and spillover of conflicts in this region, complemented by the mobilizing powers of ISIS, are feeding radicalization and terrorism in European capitals.
The stagnation of the New Peace continues. In particular the number of mayor conflicts – with more than 1000 casualties – has increased significantly. The number of direct war victims has risen from 18,000 in 2005 to 125,000 in 2014 (most recent data available), the most lethal year recorded since 1994. Nevertheless, the number of casualties from war remains under the average of 180,000 a year during the Cold War period.
Conflict projections provide little reason for optimism in the near future: the HCSS models predict the protraction - and in some cases deterioration – of several conflicts, especially in the MENA (Middle East & North Africa) region and Sub-Saharan Africa.
Different security challenges demand different responses. Capacity in the area of collective security and deterrence, as well as instruments in the domain of crisis management and crisis diplomacy, are of essential importance in addressing threats from the East. Instability in the East and South-East of Europe require other means and capabilities, comprising of the containment of conflicts and conflict actors, humanitarian aid, and – at a certain moment – support in the construction stability in these areas.
Nevertheless, the wheel of fortune spins upwards as well: the human condition continues to improve.
People worldwide are better educated, better fed, healthier, freer, and more tolerant. Individual empowerment increases societal resilience, while the ICT revolution enables new forms of open, decentralized cooperation. These positive trends impact our security and prosperity as much as the negative, even if they get less attention in the press or policy debates. Investing in these actual sources of security remains of pivotal importance, especially in this period that is characterized by rapid and (partly) volatile developments.
The wheel of fortune goes up and down, round and round, faster and faster. The risk-space is deepening, broadening, and tilting. A reassessment of the Dutch contribution in the area of peace and security is therefore imperative.
The report can be downloaded using the button on the right.
Introductory Video:
Nationale veiligheid begint bij strategische anticipatie: wat zijn de risico’s voor de Nederlandse nationale veiligheid? Hoe kan Nederland zich daar tegen beschermen? En welke keuzes én investeringen zijn daarvoor noodzakelijk?
Bekijk de introductievideo met een korte uitleg van deze studie onderaan.
De HCSS Strategische Monitor analyseert mondiale trends in coöperatie, confrontatie en conflict en brengt de belangrijkste veiligheidsrisico’s in beeld voor Nederland.
De belangrijkste bevindingen van het rapport:
Het rad van fortuin draait neerwaarts: de Europese veiligheidssituatie blijft verre van rooskleurig.
De relaties tussen Rusland en het Westen zijn onveranderd gespannen. De Russische militaire modernisering, de retoriek van Russische leiders, maar met name ook haar assertief en soms agressief gedrag, vormen een substantiële bedreiging voor de nationale veiligheid van Nederland en haar bondgenoten.
Dit is geen incident maar een trend: het assertivitis virus tiert welig onder grootmachten anno 2016. De kans op interstatelijke crises, van het type dat een vorige generatie al te goed kende uit de Koude Oorlog, is meer dan reëel.
De conflicten in het Midden Oosten zijn van lange adem en hebben humanitaire en economische gevolgen van immense proporties. Oorlog en instabiliteit in de regio hebben directe uitstraal-effecten naar Europa en Nederland. De vluchtelingen-stromen - direct het gevolg daarvan - zetten druk op de Europese eenheid. De fusie, besmetting en spillover van conflicten aldaar, en de slag- en organisatie-kracht van ISIS, voeden radicalisering en terrorisme in de Europese hoofdsteden.
De stagnatie van de Nieuwe Vrede zet door. Met name het aantal major conflicts - met meer dan 1000 doden - is aanzienlijk toegenomen. Het aantal directe oorlogsslachtoffers is gestegen van 18.000 in 2005 tot 125.000 in 2014 (meest recente data beschikbaar). Dit is het dodelijkste jaar (on record) sinds 1994, maar blijft desondanks nog steeds onder het Koude Oorlog gemiddelde van 180.000 slachtoffers per jaar.
Conflict projecties bieden weinig aanleiding tot optimisme voor de nabije toekomst: de HCSS modellen voorzien het voortduren, en in sommige gevallen verslechteren van verschillende conflicten, met name in de MENA (Middle East & North Africa) regio en Sub-Sahara Afrika.
De verschillenden veiligheidsuitdagingen vereisen verschillende antwoorden. Capaciteiten op het gebied van collectieve verdediging en afschrikking zijn van essentieel belang in het adresseren van de bedreiging uit het Oosten, evenals instrumenten in het domein van crisis management én de crisis diplomatie. De instabiliteit in het Zuiden en Zuidoosten vereisen daarbij ook andere middelen en vaardigheden. Deze liggen op het vlak van containment en indamming van conflicten en conflict actoren, humanitaire hulpverlening en - op een gegeven moment - ondersteuning van de opbouw van stabiliteit in deze gebieden.
Toch draait het rad van fortuin ook opwaarts: de menselijke conditie blijft verbeteren.
Op het mondiale niveau zijn mensen beter geschoold, gevoed, gezonder, toleranter en hebben meer vrijheid dan ooit tevoren. Individual empowerment bevordert de weerbaarheid van samenlevingen terwijl de voortdurende ICT revolutie nieuwe vormen van samenwerking over grote afstanden ontsluit. Deze positieve trends beïnvloeden onze veiligheid en welvaart evenzeer als negatieve trends, al krijgen ze minder aandacht in onze politieke besluitvorming en publieke discourse. Investeren in deze daadwerkelijke bronnen van veiligheid, blijft onverminderd belangrijk, juist in deze periode die wordt gekenmerkt door snelle en (deels) onvoorspelbare ontwikkelingen..
Het veiligheidsrad van fortuin gaat op..en neer, draait rond.. en rond, steeds sneller … en sneller. De risico-ruimte verdiept, verbreedt en kantelt. Een herbezinning op de Nederlandse bijdrage op het gebied van vrede en veiligheid is dringend noodzakelijk.
Introductievideo:
Onlangs startte Minister Kamp een ‘maatschappelijke energiedialoog’. De Nederlandse energievoorziening staat immers voor belangrijke keuzes om de noodzakelijke emissiereductie te bereiken en verdergaande vergroening in de toekomst vorm te geven. Rotterdam speelt daarin met zijn raffinaderijen, doorvoer van kolen en chemische industrie een centrale rol. De haven bereidt zich voor op zowel groei van fossiel, die mogelijk wordt door afvang en opslag van CO2, als van groene opties. Dat lijkt op dit moment een verstandige strategie, want de concurrentievoordelen van Rotterdam met name bij fossiel zijn groot. Maar als de vraag naar fossiele energiebronnen sneller afneemt dan verwacht, dan kan Rotterdam met deze ‘én-én strategie’ in een zelfde situatie terecht komen als eerder Detroit of Kodak. In een nieuwe studie van TNO, in samenwerking met HCSS en Trinomics wordt Rotterdam daarom ook opgeroepen om na te denken over hoe het zichzelf helemaal opnieuw kan uitvinden in een mogelijke post-fossiele toekomst.
De studie kan worden gedownload via de button rechts.
Bekijk de introductie video voor dit rapport onderaan dit bericht.
Onrust domineert het wereldtoneel. Sinds de Krim Crisis zijn Rusland en het Westen in een politiek steekspel verwikkeld. Recent kwamen daar hoog oplopende spanningen bij tussen Turkije en Rusland en tussen Saoedi-Arabië en Iran. Deze conflicten kunnen niet los van elkaar worden gezien, maar maken deel uit van een trend: de terugkeer van interstatelijke crisis. Een grondig begrip van crisis-management en crisisbeheersing is vandaag de dag opnieuw onmisbaar.
In de studie Back to the Brink wordt het complexe fenomeen crisis ontrafeld. De essentie van crisis is escalatie, een dynamisch proces van actie en tegen-reactie dat zich moeilijk laat controleren en makkelijk uit de hand loopt. Niet elke crisis leidt tot geweld, maar het interactieve, multidimensionale en zelf-versterkende karakter van escalatie maken het verloop van crises onvoorspelbaar. Crisis actoren opereren in verschillende domeinen en theaters waarbij ze zich bedienen van hybride strategieën. Een gedegen voorbereiding op crises is daarom nu meer dan ooit geboden. De sleutel van crisis management ligt niet in het koste-wat-kost vermijden van escalatie, maar eerder in het zoeken naar vreedzame oplossingen terwijl de eigen waarden en belangen beschermd worden.
Aan de hand van theoretische en praktische inzichten op basis van een analyse van meer dan 400 crises, formuleert dit rapport negen aanbevelingen voor de Nederlandse defensie- en veiligheidsorganisatie ten aanzien van crisis management capaciteiten, waaronder investering in crisis analytics op macro en micro niveau, ontwikkeling van een portfolio aan escalatie- en ontmoedigings-strategieën, training van beleidsmakers in crisis gaming, opbouw van een gedegen kennis-infrastructuur over de modus operandi van mogelijke tegenstanders, aandacht voor structurele randvoorwaarden voor crisis stabiliteit, en de versterking van capaciteiten op het gebied van strategische communicatie en publieke diplomatie.
Deze studie is onderdeel van de bijdrage van HCSS aan de Strategische Monitor van de Ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie en Veiligheid & Justitie.
Back to the Brink: Escalation and Interstate Crisis is te downloaden via de button rechts.
High-stakes crises between states are dotting the world map. The annexation of Crimea locked Russia and the West into a standoff, while recent months witnessed flaring tensions between Turkey and Russia as well as between Saudi Arabia and Iran. Rather than isolated incidents, these events mark a larger trend: the comeback of interstate crisis. For decision makers, who have largely shifted attention to the unconventional threats of terrorists and failed states, now is the time to return to the lessons of crisis management of the past. It is time to reacquire crisis literacy.
Watch the introductory video to this study below.
The quintessential characteristic of crisis is escalation, the spiral of aggressive moves and countermoves that states adopt in response to a perceived threat. Crises need not be violent, but the interactive, multidimensional, and self-reinforcing elements of escalation make the course of a crisis hard to predict. This is all the more true now that contemporary crises move beyond military hostilities and escalate by spreading out over the map, stretching out over time, and venturing into other domains. The essence of crisis management lies not in the avoidance of crisis altogether, but in the careful balance of preventing war and protecting one’s core values and interests.
Drawing on theoretical crisis scholarship and the empirical record, this report offers nine insights for defense and security organizations to prepare for future crises. Decision makers should not rely on ad hoc measures, but invest in crisis informatics before violence erupts; respond to the complexities of crisis with hybrid escalation dominance and different deterrent strategies; distinguish what interests are vital; avoid rash chicken games but know when not to shy away; gain a much deeper understanding of motivations and constraints of the adversary; and engage allies and adversaries to tackle crisis stability head on.
Do you want to know more? Download the report via the button on the right.
Introductory video:
In de wereld van vandaag is de beschikbaarheid van data en informatie enorm toegenomen en onontbeerlijk geworden voor vele toepassingen. Aardobservatie (AO) is één van de methodes om data te verzamelen en tot informatie te verwerken. Niettemin is AO vaak nog omgeven door onbekendheid, zeker bij het grote publiek. En dat terwijl op velerlei vlakken AO toepassingen al gebruikt worden, of het nu gaat de vitale infrastructuur, voor het meten van klimaatverandering, of voor waterbeheer. Op veiligheidsgebied kan de beschikbaarheid van informatie een groot verschil maken ter assistentie van politiediensten, in het kader van militaire operaties, of om bijvoorbeeld smokkelactiviteiten te traceren. Ook zijn er veel economische kansen voor het verwerken en toepassen van satellietdata.
Om de wereld van aardobservatie en het economische potentieel ervan meer inzichtelijk te maken heeft HCSS het rapport ‘Aardobservatie op de Kaart’ geproduceerd. Het laat zien hoe de sector zich op technologisch vlak heeft ontwikkeld, welke (veiligheids)toepassingen er allemaal mogelijk zijn (nu en in de nabije toekomst), en hoe het potentieel van de sector in Nederland (upstream en downstream) beter kan worden geëxploiteerd voor versterkte samenwerking. Voor dit laatste is een aantal scenario’s voor clustervorming ontwikkeld. Tenslotte doet het rapport een aantal suggesties om te kunnen programmeren op basis van een aantal concrete thema’s of projecten.
Het rapport is bedoeld om het grotere publiek - en met name de veiligheidssector - te informeren over aardobservatie en de mogelijkheden ervan, maar wil tevens een aanzet zijn om verdergaande samenwerking te stimuleren in wat nu nog een gefragmenteerde sector is. In een maatschappij die alsmaar meer om informatie draait is aardobservatie een onmisbaar ingrediënt. Tijd dus voor het bedrijfsleven, de overheid en kennisinstellingen om de uitdaging aan te gaan en aardobservatie in Nederland en daarbuiten op de kaart te zetten!
Dit rapport is mede tot stand gekomen met steun van Netherlands Space Office (NSO), Innovation Quarter, TNO en The Hague Security Delta (HSD).
The Ministry of Economic Affairs asked a consortium comprising of TNO, EY, NEVI (Dutch Association of Purchasing Management), HCSS and Leiden University/CML to conduct a study to examine the extent to which the Dutch economy depends on the supply of 64 abiotic raw materials (minerals and metals) and consequently make this data available for use by the Dutch business community.
This report deals with the first part of this request; the second part is to be completed by the development of a web-based tool which is expected to become available in the course of 2016.This study takes place against the background of global concern regarding the shortand long-term availability of raw materials. In particular, the shift of power in the world has contributed to importing countries having a perceived decrease insecurity of supply of raw materials. In Europe this has led to a criticality analysis, in which currently 20 materials have been designated as critical to the European economy.
The report can be downloaded via the button on the right.
Het HCSS heeft in opdracht van de Directie Openbare Orde en Veiligheid - Gemeente Amsterdam, de studie: Naar een Visie op Amsterdamse Stedelijke Veiligheid uitgevoerd.
In de studie stelt HCSS een nieuwe invulling van het concept ‘veiligheid’ voor vanuit een geïntegreerde visie gebaseeerd op zeven Amsterdamse kernwaarden. Amsterdam scoort goed in de Stedelijke Veiligheidsindex (SVI), waarmee de veiligheid van 39 wereldsteden is gemeten aan de hand van tientallen indicatoren.
Tegelijkertijd staat de Amsterdamse veiligheid onder druk door snelle ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Er is sprake van een toegenomen vervlechting van veiligheid op lokaal, nationaal en internationaal niveau, binnen een dynamisch systeem van burgers, bestuurders en veiligheidsinstanties. De vraag naar veiligheid en de complexiteit ervan vraagt daarom veel van de Amsterdamse autoriteiten. Een belangrijke aanbeveling van de studie is daarom een grondige herziening van de huidige benadering die gericht is op de manifestaties van onveiligheid en die gekenmerkt wordt door een focus op lopende operaties. Er liggen veel kansen op het gebied van anticipatie en de preventie van toekomstige veiligheidsdreigingen, met name in de samenwerking met andere actoren.
Als aanknopingspunt biedt het HCSS daarom de bouwblokken voor een continu veiligheidsstrategie-proces onder de noemer Adam en EVA – Amsterdam en het Ecosysteem Veiligheid Amsterdam. Binnen dit ecosysteem van publieke, private en maatschappelijke actoren wordt adaptief en robuust veiligheidsbeleid ontwikkeld en geïmplementeerd waarmee de hoofdstelijke veiligheid ook in de toekomst blijft gewaarborgd.
Het rapport is te downloaden met de knop aan de rechterzijde.
Watch an introductory video to the study below.
Analyses of the international security environment typically provide somber overviews of the various drivers and manifestations of conflict and instability around the world. Recent developments such as the terrorist attacks in Paris, Beirut and elsewhere, a Middle East in flames, a resurgent Russia, incessant violence in West Africa or turmoil in South China Sea only reinforce this view. By framing our analysis of the security environment in these terms, debates about how to anticipate and respond to these current and future threats invariably focus on those forces of instability and conflict.
This report argues that there is an alternative, complementary way of framing security that is equally real and equally actionable for defense organizations: a resilience-centric one, focused on a society’s immune system against conflict. This resilience paradigm does not center on the agents of conflict, but rather on the agents of resilience, namely individual citizens. The key argument here is the notion that individual empowerment helps to make societies more resilient and less prone to become unstable or to descend into conflict.
Examining trends and initiatives in various domains such as economics, politics, education, technology, health and the environment, this report shows that in spite of existing perceptions that the world is falling victim to ever more violence and instability, developments that help to build empowerment and that improve resilience continue unabatedly. Advocating a bottom-up approach, it argues that defense organizations can contribute in multiple ways to fostering individual empowerment in the theatres where they operate, and can thus bring much more to the table in terms of stabilizing societies apart from their military wherewithal. In other words, if you wish for peace, do not only prepare for war, but also for peace. Hence the title si vis pacem, utique para pacem.
The report can be downloaded via the button on the right.
Introductory video:
The report ‘Securing Critical Infrastructures in the Netherlands – Towards a National Testbed' presents the rationale for developing a holistic approach to securing Critical Infrastructures (CIs) in the Netherlands through, among others, the use of a multi-sector testbed. Industrial processes are becoming progressively digitized, and society is increasingly adopting digital technologies. The security side of this technological advancement, however, has taken a back seat. Industrial Control Systems (ICS) in our CI may be prone to cyber attacks such as hacking, social engineering, overloading, malware, exploits, physical attacks, and electromagnetic attacks.
These attacks affect the operations of public and private sector organisations alike and can also have large-scale societal consequences as disruption of CI services were identified in various national risk assessment scenarios. Through a multi-sector approach, CI operators, owners, and manufacturers can benefit from information sharing and exchange of best practices. Given the high number of financial losses, the large number of leaked user information, and the potential societal damage, it is now the appropriate time to seek a more holistic and comprehensive approach to the issue of cybersecurity. In addition to addressing the security concerns, this approach could positively influence the economic performance and position of the Netherlands.
The Hague Centre for Strategic Studies wrote this report commissioned by The Hague Security Delta.
De beslissing van Minister Kamp om de gasproductie in Groningen terug te schroeven zet onherroepelijk druk op de status van Nederland als ‘gasland’. Het besluit mag dan politiek gezien onafwendbaar zijn, het zorgt voor stevige onzekerheid ten opzichte van onze energievoorziening in het algemeen, en het plan om van Nederland de ‘Gasrotonde’ voor Noordwest Europa te maken in het bijzonder.
Al jaren is de ‘Gasrotondestrategie’ een ijzeren uitgangspunt van Nederlands beleid; door een combinatie van LNG terminals, gaspijpleidingen en gasopslag moet ons land de spil worden in de Europese gashandel. ‘Groningen’ is echter niet de enige hoek van waaruit de roep om ‘minder gas’ doorklinkt. De milieubeweging vindt al jaren dat Nederland zich harder moet inspannen voor vergroening en zij zag haar positie recentelijk gesterkt door de uitspraak in de Urgenda zaak.
De roep om sneller te verduurzamen neemt hierdoor toe. Dit is een voor de hand liggende reactie, maar tevens een welke nadelige consequenties heeft in de vorm van verlies van inkomsten en onzekerheid over toekomstige financiële baten van een op te bouwen hernieuwbare-energie industrie.
In een nieuw rapport pleiten TNO, HCSS en Trinomics voor een heldere overheidsvisie op de toekomst van aardgas in ons land. Een dergelijke visie geeft inhoud aan de slogan ‘gas als transitiebrandstof’. Immers, enkel wanneer er een duidelijke einddatum is voor de winning van aardgas in Nederland, de Gasrotonde een op- en afbouwstrategie kent, en helder is dat de resterende gasbaten daadwerkelijk worden besteed aan vergroening kan energietransitie op gedegen en verantwoorde wijze kracht bij worden gezet.
Het rapport kan worden gedownload via de button rechts.
This paper is published following the seminar on Deep Sea Mining on 8 July 2015, organized by the COE-Resources in cooperation with IHC Mining. It discusses the strategic relevance and economic potential of deep-seamining, the geopolitical context, legal constraints as well as the environmental concerns in particular for the Netherlands.
The paper can be read via the download button.
The Middle East and North Africa (MENA) abounds in opportunities for agribusiness. However, a steady stream of bad news is casting a long shadow over prospects. As one study notes, “political authoritarianism and instability have forced many investors to think twice about their plans in the short term.” However, many other factors make the MENA region an interesting place for agribusinesses to invest.
With over 300 million people, and high population growth figures, the region has many mouths to feed. Population growth in combination with rising income, has resulted in a higher demand for food, and making food security a pressing concern for governments in the region. With advanced technological and business models, western agribusinesses may provide some crucial solutions to the problems of the agricultural sector in the region.
Commissioned by the Ministry of Economic Affairs of the Netherlands, this report zooms in on 11 focus countries in the MENA region: Morocco, Algeria, Tunisia, Libya, Egypt, Saudi Arabia, Oman, Qatar, UAE, Bahrain and Kuwait. The report explores the risks and opportunities, associated with agribusiness investment in the MENA region while looking at the many structural factors that influence ‘return’ on investment. Focusing on the ‘returns’ of investments, such as economic growth and improved employment, is crucial because they can help to tackle pressing economic, social, and security issues in the region. Such spin-offs are increasingly worth considering in light of the recent revolutions and the negative spillover effects on Europe, from refugee streams to energy security concerns. Jobs are key to provide stability, especially in countries in the throngs of a regime change like Tunisia.
The full report can be downloaded via the button on the right.
The Centre Of Expertise on Resources (COE-Resources) supports industry and government promptly and effectively anticipate strategic opportunities and risks related to the sustainable supply of resources. This paper has been published following the seminar, “Soy Supply Security: Anticipating Future Global Challenges through Strategic Responses” on May 12th, 2015, organized by the COE-Resources in cooperation with MVO (The Netherlands Oils and Fats Industry) and FNLI (the federation of Dutch Food and Grocery Industry).
The paper can be downloaded via the button on the right.
Onze samenleving digitaliseert in sneltreinvaart. Daarmee wordt de impact van cyberincidenten ook steeds groter. Veiligheid wordt een steeds belangrijker aandachtspunt. Samenwerking en nieuwe kennis op het gebied van cybersecurity is noodzakelijk. The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) heeft voor de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) het rapport “NWO funded cybersecurity research: a bird’s eye view of the current research portfolio” geschreven.
Het onderzoek heeft de 23 lopende projecten in het NWO cybersecurity onderzoeksprogramma geanalyseerd en op een aantal kenmerken getoetst, zoals betrokken disciplines, toepassingsgebieden en resultatendoelgroepen. Geconstateerd is dat in dit programma wetenschappers vaak operationele en technische dimensies van cybersecurity onderzoeken. Strategische en sociale issues over bijvoorbeeld internationale aansturing, verantwoordelijks verdelingen, en zorgplichten komen niet of nauwelijks aan bod. Onderzoekers uit diverse disciplines, zoals economische, juridische en technische richtingen, moeten hiervoor intensiever met elkaar samenwerken. Alleen op een interdisciplinaire manier kunnen deze complexe cybersecurity issues worden aangepakt, zo meent het HCSS.
Het HCSS constateert ook dat het onderzoek nog te gefragmenteerd plaatsvindt. Er dient meer cohesie in het onderzoeksprogramma van cybersecurity te komen en de grootschalige thema’s, zogenaamde man-on-the-moon projecten, moeten als richtpunt van het onderzoek dienen. Dat betekent overigens wel dat aanvullende financieringsbronnen moeten worden gecreëerd.
Volgens de HCSS strategen loopt de afstemming in de programmering van NWO en het toegepaste onderzoek van het door het Ministerie van Economische Zaken aangestuurde SBIR-programma goed. Ook vloeien de onderzoeksagenda’s goed voort uit de strategische en beleidsmatige aansturing van cybersecurity. Het aanbod van interdisciplinaire onderzoeksvoorstellen is echter beperkt mede door het vrijwel ontbreken van interdisciplinaire wetenschappelijke tijdschriften waar dit type onderzoek gepubliceerd kan worden. NWO zou hier een meer stimulerende rol in kunnen spelen.
Het rapport is te downloaden via de button rechts.