Den Haag, 16 januari 2025 – Minister van Defensie Ruben Brekelmans ontving vandaag van Frank Bekkers en Rob de Wijk de nieuwe HCSS Strategische Monitor, het jaarlijkse rapport dat trends en ontwikkelingen in de internationale orde volgt die van invloed zijn op de nationale veiligheidsbelangen van Nederland en Europa.
Minister Brekelmans: “Voor Defensie is het van groot belang de geopolitieke turbulentie en stapeling van veiligheidsdreigingen te doorgronden. De strategische monitors zijn hiervoor een waardevol instrument. Deze stellen ons in staat om ons beter te wapenen tegen toekomstige dreigingen, te anticiperen op mogelijke scenario’s en internationale partnerschappen te versterken.”
De nieuwe Strategische Monitor 2025 van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) beschrijft een wereld in transitie, waarin de gevestigde westerse liberale wereldorde terrein verliest en een nieuwe, onduidelijke wereldorde ontstaat. Deze verschuiving, gedreven door een machtsstrijd tussen grootmachten, stelt de EU voor urgente uitdagingen, maar biedt tegelijkertijd kansen om een centrale rol te spelen. Samenwerking en visie zijn echter de sleutel.
Onderzoekers Frank Bekkers, Rob de Wijk, Jesse Kommandeur en Ron Stoop beschrijven in de analyse een meer transactionele wereldorde waarin autocratische regimes en principes zoals niet-inmenging en staatskapitalisme een grotere rol zullen spelen. Dit vraagt van de EU en haar partners – waaronder de NAVO en gelijkgestemde landen – om hechter samen te werken en sterke relaties met landen in het mondiale zuiden op te bouwen.
Europese uitdagingen in een veranderend speelveld
De EU wordt geconfronteerd met interne verdeeldheid door opkomend populisme, euroscepsis en politieke polarisatie, wat haar vermogen tot effectief handelen onder druk zet. Extern wordt de positie van Europa bedreigt door geopolitieke spanningen, hybride oorlogsvoering en machtsbalanspolitiek van grootmachten China, Rusland en de Verenigde State, en regionale spelers als India en Iran. Deze geopolitieke strijd bedreigt bovendien de toegang tot grondstoffen, energie en markten.
Een bijzonder zorgpunt is de intensivering van hybride oorlogsvoering door Rusland, die de veiligheid in Europa direct ondermijnt. Tegelijkertijd leidt de trans-Atlantische relatie onder het “America First”-beleid van de VS tot onzekerheid, wat de noodzaak vergroot om op defensiegebied zelfstandiger te worden. Daarnaast moet de EU een eigen positie tegenover China innemen, dat steeds verder opschuift van partner naar systeemrivaal.
Strategische koerswijzigingen vereist
De HCSS-analyse benadrukt dat de EU structurele hervormingen moet doorvoeren om haar concurrentiekracht, innovatievermogen en veerkracht te versterken. Daarnaast moet de EU haar defensiecapaciteit vergroten en strategische autonomie nastreven om een sterkere positie in de geopolitieke arena te verwerven.
Europa moet nieuwe geopolitieke partnerschappen sluiten, waarbij minder nadruk wordt gelegd op westerse waarden en meer op gedeelde belangen. In landen uit het mondiale zuiden wegen economische ontwikkeling en stabiliteit namelijk vaak zwaarder dan democratische waarden. Dit kan via handelsverdragen, maar groeiende weerstand tegen globalisering en het verouderde narratief van de multilaterale wereldorde bemoeilijken dit proces.
Een nieuwe Europese visie
De HCSS onderzoekers benadrukken het belang van een consistent en aantrekkelijk Europees narratief dat Europa positioneert als zowel waardengemeenschap als belangengemeenschap. De Europese bevolkingen moeten worden meegenomen in de realiteit van een wereldorde met minder westerse waarden en meer pragmatische samenwerking.
Om de wezenlijke dreigingen en fundamentele uitdagingen van deze tijd het hoofd te bieden, moeten EU-lidstaten hun nationale belangen overstijgen en gezamenlijk optreden. Alleen met een verenigde aanpak kan Europa een belangrijke rol spelen in de zich ontwikkelende wereldorde en haar eigen belangen beschermen.
De HCSS Strategische Monitor 2025 “Chaos, Orde en Machtspolitiek” is te downloaden via: