De Alliantie: Drie jaar oorlog in Oekraïne – Het Oekraïense perspectief (deel 1)

De oorlog in Oekraïne heeft zijn tragische derde verjaardag bereikt. Voor BNR dé gelegenheid om de geopolitieke kopstukken van de zender weer bij elkaar te roepen in een alliantie, onder leiding van Liesbeth Staats. In vier afleveringen praten we je bij over deze oorlog. Met in de eerste aflevering aandacht voor het Oekraïense perspectief.

De geopolitieke kopstukken van BNR:

• Bernard Hammelburg, buitenlandcommentator en presentator van BNR De Wereld
• Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden, oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies en maker van Boekestijn & De Wijk
• Geert Jan Hahn, Europaverslaggever en maker van de podcasts Make Europe Great Again en de BNR Perestrojkast

Wat wil Oekraïne?

In deze aflevering leggen we de focus op Oekraïne. Hoe staat dat land ervoor aan het front? Wat kan het met de Westerse wapens? Of is Oekraïne in de steek gelaten door de beslissing van Trump om in Saoedi-Arabië te gaan praten met Rusland? Je hoort het in deze aflevering.

Bron: BNR Nieuwsradio, 19 februari 2025

‘Áls er een deal komt, gaat Zelensky die waarschijnlijk frustreren’

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is grotendeels buitenspel gezet bij de onderhandelingen om tot een staakt-het-vuren in zijn land te komen. Zijn pogingen steun te verwerven uit de Verenigde Staten bleken tevergeefs, zegt Rob de Wijk van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies in de speciale BNR-podcast De Alliantie. ‘Je zou veronderstellen dat je eerst de route uitzet met je bondgenoten inclusief Oekraïne en dán gaat onderhandelen. Maar zo gebeurt het niet.’

Het komt er kortweg op neer dat de Amerikanen de Europeanen cancelen, zegt buitenlandcommentator Bernard Hammelburg. ‘En eigenlijk geldt dat ook voor Zelensky.’ En dan is het volgens De Wijk logisch dat Trump anderhalf uur met Poetin belt en dat Zelensky ‘genoegen moet nemen’ met J.D. Vance. ‘Al is het natuurlijk wel veelzeggend: je zou veronderstellen dat je eerst de route uitzet met je bondgenoten, inclusief Oekraïne, en dán gaat onderhandelen. Maar zo gebeurt het dus niet.’

Eigenlijk is de Oekraïense mindset al sinds het begin van de oorlog gericht op de onderhandelingsfase, zegt Europaverslaggever Geert Jan Hahn. Al in het prille begin vonden er onderhandelingen over een staakt-het-vuren plaats in Istanbul, stipt De Wijk aan. ‘Die contouren werden toen al duidelijk en die liggen nu weer op tafel. Onder de bevolking wordt openlijk gesproken en gespeculeerd over de uiteindelijk te behouden delen van het land. Zo leven ze nou eenmaal. Want Rusland is altijd de geografische buurman geweest, en zal dat ook blijven.’

Europa ligt intussen in een soort vechtscheiding met de VS, met als uiteindelijk resultaat waarschijnlijk zelfs een scheiding van tafel en bed. Al hoor je in de wandelgangen ook wel dat de Amerikanen het vooral interessant vinden om flink tegen de Europese mierenhoop aan te trappen, zegt Hahn. ‘Ze dagen ons uit en kijken hoe we reageren. Alleen merkte je in Brussel dat veel diplomaten toch wel overvallen zijn door de intensiteit van het geschop tegen die mierenhoop.’

Doodmisselijk

We lijken in Europa overdonderd door de uitgebreide berichtgeving over alles wat de Amerikanen de afgelopen tijd hebben gezegd. Terwijl het volgens Rob de Wijk eigenlijk zó voorspelbaar was. ‘Ik word zo langzamerhand doodmisselijk van met name het gedrag van Europa. Ik druk me misschien wat stevig uit, maar ik voel er inmiddels ook wel het een en ander bij: mensen als ik hebben jaar in jaar uit gewaarschuwd dat dit zou kunnen gebeuren.’

De toon is wellicht nog wat harder dan was voorzien, het resultaat is exact wat er al voorspeld was, constateert De Wijk. ‘Dus waarom hebben we sinds de annexatie van de Krim in 2014 geen flikker gedaan? Dát is de kern van de zaak.’ Het enige wat de afgelopen tien jaar is bereikt is een soort postmodern Europa, waarin zelfverwerkelijking bovenaan staat, maar veiligheid en welvaart als water uit de kraan zouden komen, zegt hij. ‘En nu zitten we tien jaar na dato te jeremiëren. Ik vind het buitengewoon ernstig wat hier gebeurt.’

Zelensky heeft eigenlijk niets meer van Trump te verwachten in zijn huidige positie, zegt Bernard Hammelburg. ‘Toen vorige week bleek dat de Amerikanen vonden dat Zelensky in feite helemaal niets te zeggen heeft over de oplossing van het conflict, was het uitgerekend Poetin die zei dat je dat niet kunt maken. Toen is Trump ook bijgedraaid. Maar in hun harten denken de Amerikanen: we lossen dit op op een manier die ons geopolitiek het best uitkomt. En dat is het, uiteindelijk is Zelensky een voetnoot.’

Kritische grondstoffen als troef

Een belangrijke Oekraïense troef zijn de kritische grondstoffen die het land bezit, zegt De Wijk. ‘Als je kijkt wat er in de grond zit en wat de VS nodig heeft om onafhankelijk te worden van China, is Zelensky de enige in Europa die nog kaarten achter de hand heeft. Een derde van die grondstoffen ligt weliswaar in bezet gebied, twee derde bevindt zich daarbuiten. Anders zou je er ook niet over kunnen onderhandelen met de Amerikanen.’

Als tweede pressiemiddel heeft Zelensky een strategisch partnerschap met Europa uit 2021 over die grondstoffen achter de hand. Het biedt hem een vluchtroute uit een Amerikaanse wurggreep. Het lijkt erop dat Zelensky het hele onderhandelingsspel en de omgang met de VS beter beheerst dan Europa. ‘Maar mág het ook een keer, na drie jaar oorlog, ook al komt hij uit het theater? Europa spreekt de taal van de macht niet, wij zitten alleen maar te jeremiëren.’

De gesprekken die inmiddels zijn gestart in Saoedi-Arabië zullen niet in één ronde zijn afgerond, waarschuwde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio. Daar heeft hij ongetwijfeld gelijk in, zegt Hammelburg, maar heel lang zal het ook niet duren. ‘Ik denk dat dit binnen twee maanden kan zijn afgerond.’ Volgens Hahn wordt breed gespeculeerd dat een en ander voor Pasen is afgekaart. Hammelburg sluit dat ook niet uit. ‘En op het moment dat de top komt, hoeven Poetin en Trump alleen nog de handtekeningen te zetten.’

Rotzooi trappen

Dat is volgens De Wijk ook het moment dat Zelensky ten tonele verschijnt. En dan begint alles mogelijk weer van voren af aan. ‘Die gaat het waarschijnlijk frustreren, hij kan doorgaan met rotzooi trappen. Ja, het is echt heel vervelend, en als hij niet stopt, hebben de Russen echt een probleem.’ Daar komt volgens Hahn bij dat de Russische positie momenteel allerminst florissant is. ‘Dus ook daarom is Zelensky erbij gebaat om dit nog wat langer door te laten gaan.’

Ook dit heeft Trump bij wijze van spreken al in de vorige eeuw voorspeld, dus vanaf het moment dat hij aan de macht kwam, zocht hij toenadering tot Rusland. Zo denken de Amerikanen nou eenmaal: al in Vietnam onderhandelden ze met hun vijand en niet met hun bondgenoten in Zuid-Vietnam, en in Afghanistan onderhandelden ze met de Taliban. ‘Dat is de Amerikaanse stijl, dus het mag ons helemaal niet verbazen dat Trump dat zo doet. En hiermee haalt Trump Poetin uit zijn isolement. Dat vind ik ook heel belangrijk.’

Bron: BNR Nieuwsradio, De Alliantie, 19 februari 2025