We zijn er niet voor het oplossen van geopolitieke kwesties, viel in de G20-verklaring van afgelopen weekeinde te lezen. Onzin. De G20 ontwikkelt zich in rap tempo tot het belangrijkste geopolitieke forum van de wereld. Logisch. De VN-Veiligheidsraad functioneert nauwelijks meer. De G20 wordt dan het enige mondiale forum waarover geopolitieke kwesties kan worden gesproken, nu de wereldorde in adembenemend tempo ten nadele van het Westen verandert.
Om de schade te beperken deed de Amerikaanse president Joe Biden er tijdens de G20-top alles aan om de Indiase premier Narendra Modi aan zijn kant te krijgen. Hij sloot af met een strategisch partnerschap met Vietnam. De discussie in de G20 over een handelscorridor van India via het Midden-Oosten naar Europa is ook een puur geopolitiek project.
Een grote overwinning
De geopolitieke rol bleek ook uit het gesteggel bij de top over de tekst over Oekraïne. Die tekst was bijna dezelfde als die van vorig jaar bij de top in Bali. Er werd verwezen naar ‘de nationale posities’ tijdens de stemming in de Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering van de VN. Maar er stond nu niet meer dat daarmee een meerderheid ‘in de sterkst mogelijk bewoordingen’ Rusland veroordeelde.
Het weglaten van dat zinnetje werd door de Russische minister van buitenlandse zaken Sergej Lavrov gepresenteerd als een grote overwinning. Maar in werkelijkheid wist Modi het Westen te overtuigen. Daarmee ontwikkelt zijn land zich als bruggenbouwer en een rivaal voor China als leider van de ‘global south’.
Ook de opmerkingen over de mondiale multilaterale samenwerking waren doordrenkt van geopolitiek. Besloten werd die te versterken, maar wel zo dat de invloed van opkomende landen toeneemt. Dus moeten het IMF en de Wereldbank zich meer voegen naar de wensen van deze landen. Die willen af van de harde westerse eisen voor financiële steunverlening. Hier klonk de geest van de Brics-landen (Brazilië, Rusland, India, China Zuid-Afrika) door, die onlangs in Johannesburg voor hetzelfde pleitten.
Een machtsfactor van grote betekenis
Maar het belangrijkste geopolitieke feit was de toetreding van de Afrikaanse Unie (AU) als permanent lid. De club van 55 Afrikaanse landen wil de economische, politieke en culturele ontwikkeling van het continent coördineren en de stem zijn van 1,3 miljard burgers (in 2050 waarschijnlijk 2,5 miljard). Net als de Europese Unie kan de AU nu met één stem in de G20 spreken.
Door deze uitbreiding vertegenwoordigt de G20 nu 80 procent van de wereldeconomie. Een machtsfactor van grote betekenis, maar een waar verschillende wereldvisies botsen. Ook de AU wil al heel lang instituties als het IMF en de Wereldbank hervormen en meer een eigen koers gaan varen.
Voor Europa is het pijnlijk dat China inmiddels de belangrijkste financier en handelspartner van Afrika is, de Golfstaten de grootste investeerders en Rusland de grootste wapenleverancier. Dat is slecht nieuws omdat Europa steeds meer moeite heeft om toegang tot cruciale grondstoffen te krijgen en te maken heeft met onafzienbare vluchtelingenstromen uit dat continent. Dat komt China, Rusland, veel Golfstaten en Afrikaanse landen niet slecht uit. Hoe meer problemen Europa krijgt, hoe meer zij politiek verzwakt. De consequentie is dat de EU Afrika veel meer door een machtspolitieke bril moet bekijken en af moet van de traditionele visie van een armlastig continent dat steun behoeft.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.
Experts
Related Content
