Rob de Wijk: ‘VS bang voor verenigd Europa, wil via radicaal-rechts EU ontmantelen’
De nieuwe veiligheidsdoctrine van de Verenigde Staten is een ‘erkenning van de angst die de VS heeft voor een sterk verenigd Europa’. Dat stellen Europaverslaggever Stefan de Vries en hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk in de BNR-podcast De Alliantie. ‘Dit is een poging om via radicaal-rechts – ‘de patriotten’, zoals ze worden genoemd – de Europese Unie te ontmantelen.’
In het document uit Washington DC waarschuwt de Trump-regering Europa dat het van koers moet veranderen, zodat ‘het verdwijnen van de beschaving’ wordt voorkomen. De VS wijst voornamelijk naar de ‘dreiging’ van immigranten, waardoor het ‘op de lange termijn meer dan aannemelijk is dat bepaalde NAVO-leden voor het grootste deel niet-Europees zullen worden’. Ook wordt duidelijk dat de VS de EU als orgaan hekelt.
‘Dit is een handreiking naar extreemrechtse en populistische partijen’
De EU en andere transnationale organen worden door de VS beschuldigd van ‘het ondermijnen van politieke vrijheid en soevereiniteit, migratiebeleid dat het continent transformeert en conflicten veroorzaakt, censuur van de vrijheid van meningsuiting en onderdrukking van politieke oppositie, dalende geboortecijfers en verlies van nationale identiteit en zelfvertrouwen’.
De VS zegt dat Europa ‘onherkenbaar’ zal zijn in twintig jaar of minder, ‘als deze trend doorzet’. De VS zegt in het document zich ook actief te willen bemoeien met het wel en wee in Europa, zodat zijn eigen belangen worden gewaarborgd. Dat wil de VS onder meer doen door het ‘kweken van weerstand tegen de huidige koers van Europa, binnen Europese landen’. Daarvoor kijkt het vooral naar landen in ‘Centraal-, Oost- en Zuid-Europa’. Met landen daar wil de VS ‘zakelijke banden, wapenverkopen, politieke samenwerkingen en uitwisselingen op onderwijs en cultuur’ aangaan.
‘Amerika heeft machtsmiddelen om ons te chanteren, je moet als de sodemieter daar onderuit zien te komen’
Volgens Europaverslaggever Stefan de Vries komt de Amerikaanse visie voort uit het gevoel van Trump dat Europa ‘supermachtig’ is. ‘Daarom wil hij ons uit elkaar spelen, daarom komt hij met dit document.’ De Vries ziet het als een ‘handreiking naar extreemrechtse en populistische partijen die alleen maar tot doel hebben om hun eigen land op te heffen, te destabiliseren en de rechtsstaat af te schaffen.’ Volgens hem is de Amerikaanse opstelling een ‘erkenning van de angst vanuit de VS voor een sterk, verenigd Europa.’
Onafhankelijkheid Europa
Daarmee is ook hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk het eens. Hij noemt het ‘niet nieuw’ wat er in het document staat. Hij benadrukt dat Trump ‘voortdurend heeft gezegd dat de Europese Unie is opgericht om Amerika te naaien’. ‘Dat slaat helemaal nergens op’, vindt hij. ‘Hij is bang voor een verenigd Europa.’ Maar juist door dit document naar buiten te brengen, krijgt Trump ‘als reactie een steeds meer verenigd Europa tegenover zich’. Dat is volgens de hoogleraar ‘een grote fout die de Amerikanen op dit ogenblik maken’.
Een logische vervolgstap is volgens hem dat Europa ‘veel autonomer moet worden ten opzichte van Amerika’. Dat besef is ook ingedaald ‘op het hoogste niveau’ in Brussel. ‘De grote vraag is: hoe dan, zonder dat je compleet gechanteerd wordt door de VS.’
Hij wijst er onder meer op dat de EU als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne juist is overgestapt van Russisch gas, naar Amerikaans vloeibaar gas (lng). ‘Voor hetzelfde geld krijgen we geen lng meer uit de VS en gaat hier bij wijze van spreken het licht uit.’ De VS zou daarnaast ook de EU ‘uit de Amerikaanse cloud flikkeren’. ‘Amerika heeft machtsmiddelen om ons te chanteren, je moet als de sodemieter daar onderuit zien te komen.’
Slijmen
Maar buitenlandcommentator Bernard Hammelburg noemt dat ‘wensdenken’. Hij ziet dat ‘iedereen probeert te redden wat er te redden valt’. Dan wijst hij onder meer naar het geslijm van NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, bijvoorbeeld in aanloop naar de NAVO-top van eerder dit jaar in Den Haag. Volgens de buitenlandcommentator is die opstelling ook begrijpelijk.
Ook De Wijk vindt het begrijpelijk vanuit politiek perspectief. ‘Als ik politicus was, dan zou ik ook gaan slijmen.’ Hij wijst dan opnieuw naar die afhankelijkheden van de VS. Door te slijmen kunnen Europese politici ‘tijd rekken, om in de tussentijd de boel hier op orde te krijgen’. ‘Wij zijn gewoon niet klaar om ons te kunnen verdedigen, zonder Amerika’, aldus De Wijk.
Bron: BNR Nieuwsradio, De Alliantie, 8 december 2025
‘De NAVO bestaat nog wel, maar zonder Amerika’
De NAVO zoals we die ruim 70 jaar hebben gekend bestaat niet meer. De Europese landen moeten het samen met Canada zelf doen, want de Amerikanen zijn druk bezig eruit te stappen, zegt hoogleraar Rob de Wijk. ‘De NAVO bestaat nog wel, maar zonder Amerika. Dit wordt elke maand duidelijker. Ik waag het te betwijfelen of Trump bereid is Artikel 5 te honoreren’, zegt De Wijk in een nieuwe aflevering van de BNR podcast De Alliantie.
BNR’s Europacorrespondent Stefan de Vries en buitenlandcommentator Bernard Hammelburg zijn tot dezelfde conclusie gekomen. Voor Hammelburg en De Vries was de laatste NAVO-top in Den Haag het moment dat het onomstotelijk duidelijk werd. Hammelburg herinnert zich nog levendig hoe De Vries met zijn hoofd in zijn handen de persconferentie van de Amerikaanse president verliet.
Al in 2021 beslecht
Rob de Wijk wijst op hoe tijdens de NAVO-top in 2021 in Brussel, Trumps eerste termijn, het pleit al beslecht werd. ‘Toen heeft Trump de NAVO bijna opgeblazen. Ik kan me herinneren: Stoltenberg kwam trillend de ruimte binnen. Hij zei: de NAVO is vandaag afgeschaft. Dit overleeft de NAVO niet.’
Wie wijst op ondertekende verdragsteksten of het nog resterende plukje macht van de Atlantisch-georiënteerde Congresleden in de VS, heeft het volgens De Wijk niet helemaal begrepen. ‘Trump is de opperbevelhebber. Laten we daar nou niet ingewikkeld over doen. Hij hoeft niets af te schaffen. Hij hoeft alleen maar te zeggen dat hij geen troepen stuurt voor de verdediging van Europa en de NAVO bestaat niet meer, zoals we hem kennen.’
Gaten gedicht
Maar als de NAVO zonder de VS verder moet, lijken er opeens grote gaten in de capaciteiten van het bondgenootschap te vallen. De commandovoering van de samenwerkende strijdkrachten lag altijd bij de Amerikanen. En de Amerikaanse atoomparaplu was bepalend voor de Europese veiligheid. Toch kunnen al die Amerikaanse gaten betrekkelijk eenvoudig door Europa worden gedicht, zegt De Wijk. Te beginnen met het vervangen van de Amerikaanse troepenaantallen, want dat die zullen terugtrekken uit Europa staat voor de drie wel vast. Dat is misschien nog wel het eenvoudigst te realiseren.
‘We moeten een oorlogseconomie-light hebben. Het klinkt apocalyptisch, maar we zijn nog steeds niet doordrongen van de ernst van de situatie.’’
Maar ook de Amerikaanse atoomparaplu is niet langer onvervangbaar. ‘De kernwapens kunnen we laten overnemen door de Fransen en de Britten. Daar wordt op dit moment achter de schermen al over gesproken. Die aansturing, dat konden we niet, maar nu kunnen we dat wel met het Oekraïense Deltasysteem. Het is een technisch verhaal, maar dat kunnen we dus wel.’
Oorlogseconomie-light
Het echt grote probleem dat rest zijn de munitievoorraden, waar in heel Europa de politieke wil lijkt te ontbreken om munitiefabrieken op te starten. De Wijk: ‘Je moet nu echt heel erg snel vaart maken, je moet een oorlogseconomie-light hebben. Het klinkt apocalyptisch, maar we zijn nog steeds niet doordrongen van de ernst van de situatie.’
De Vries en De Wijk trekken beiden de vergelijking met het Plakkaat van Verlatinghe uit 1581, waarin de Nederlandse Staten-Generaal de Spaanse koning afzetten, omdat die zijn verplichtingen niet meer nakwam. De Vries: ‘Laat dit ons inspireren om samen er echt iets van te gaan maken. Gelukkig hebben we daarvoor al een soort constructie: de Europese Unie. Niet perfect, maar laten we zeggen: Mister president: thank you for your service and so long.’
Experts
Related Content
