Als Amerikaanse garanties in het Midden-Oosten in twijfel worden getrokken, biedt dat kansen voor Russische prikacties in Europa. Zo kan een Israëlische aanval in Doha de weg effenen voor Russische drones boven Polen, schrijft HCSS strategisch analist Pieter-Jan Vandoren in een opinie artikel voor De Tijd.
In de vroege ochtend van donderdag 10 september drongen 19 Russische drones het Poolse luchtruim binnen. Hoewel de fysieke schade beperkt bleef, werd er een grens overschreden. Polen riep dan ook als eerste land gedurende de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, artikel 4 van de NAVO in. In het diplomatiek overleg dat hier traditioneel op volgt, werd er besloten om de oostflank van de NAVO verder te verstevigen. De vraag blijft echter waarom Rusland, na 3,5 jaar oorlog in Oekraïne, juist nu besloot tot een dergelijke vergaande escalatie.
Het antwoord hierop kan mogelijks in het Midden-Oosten gevonden worden. Een aantal uur eerder was daar verontwaardiging ontstaan nadat Israël een ongekende aanval op Qatar lanceerde. Een Israëlische ‘precisieaanval’ trof een villa in Doha, waar een aantal kopstukken van het Palestijnse Hamas vergaderden over het vredesvoorstel van Donald Trump voor Gaza. Hoewel er 6 doden vielen, werden de kopstukken niet uitgeschakeld. De aanval van Israël kwam als een donderslag bij heldere hemel. Qatar huisvest immers al jaren de politieke top van Hamas en eerdere diplomatieke gesprekken tussen Israël en Hamas, leken het land te bevestigen als neutrale zone tussen beide partijen.
Israëls flagrante schending van het internationaal recht zadelde de Amerikaanse overheid op met kopzorgen. Hoewel eerdere aanvallen van Israël op Libanon, Syrië, Irak, Iran en Jemen nog door de vingers werden gezien, fungeert Qatar als gastland voor de grootste Amerikaanse basis in het Midden-Oosten en is het officieel bestempeld als ‘major non-NATO ally’. De vraag was dan ook hoe Amerika zou reageren nu de ene bondgenoot de andere aanviel.
Terwijl Qatar en het Midden-Oosten verbolgen reageerden, was de reactie van Amerika onduidelijk en vaag. Het eerste bericht van het Witte Huis, waar beweerd werd dat de Qatarezen tijdig werden ingelicht, werd tegengesproken door de Qatarezen zelf. Op Truth Social schreef Trump vervolgens dat de aanval de belangen van de VS en Israël niet zouden vooruithelpen, om er dan aan toe te voegen dat Hamas natuurlijk wel een legitiem doelwit was. In een spoedzitting van de VN veiligheidsraad steunde de VS een VN resolutie die de aanval veroordeelde, maar waarbij Israël niet bij naam werd genoemd.
De boodschap naar de rest van de wereld was dan ook duidelijk: de Amerikaanse veiligheidsgaranties zijn niet langer wat ze geweest waren. Het huidige sociaal contract tussen de VS en de bondgenoten in het Midden-Oosten, ‘wees nuttig voor de VS, dan zorgen zij voor jouw bescherming’, lijkt daardoor ernstig te zijn beschadigd.
De plotse devaluatie van het Amerikaanse bondgenootschap is een kostbare zaak die ook in Europa gevoeld zal worden. Het aandeel van Amerika in de afschrikking van Rusland mag niet worden onderschat. Denk aan de nucleaire paraplu, de 84.000 Amerikaanse soldaten in Europa en het merendeel van de ‘strategic enablers’ dat door Amerika wordt geleverd. Kortom een groot deel van de Russische afschrikking wordt geleverd door de Amerikanen, niet door de Europeanen.
De kracht van afschrikking is echter onlosmakelijk verbonden met de perceptie van geloofwaardigheid. Zodra er ambiguïteit ontstaat over de mate van Amerikaanse bereidheid om deze militaire verplichtingen na te komen, ondermijnt dit de afschrikking van de gehele alliantie. Voor tegenstanders is deze tijdelijke ambiguïteit een gedroomde kans om verder een wig te drijven tussen de bondgenoten en de diplomatieke verwarring uit te buiten.
Zo vlogen luttele uren na het weifelend optreden van Trump in het Midden-Oosten de eerste Russische drones al over de landgrens met Polen. De Poolse Minister noemde de historische provocatie een test van het Kremlin om de reactie van de NAVO te peilen. Op Truth Social deed Trump alsof zijn neus bloedde en vroeg: ‘Waarom schendt Rusland het Poolse luchtruim met drones?’. Op vrijdag verbaasde hij zijn Poolse bondgenoten door de Russische incursie een ‘mogelijke vergissing’ te noemen, wat de Poolse premier Tusk met klem tegensprak. Rusland wist ondertussen genoeg. Eén dag later staken Russische drones de grens met Roemenië over.
Conflicten staan zelden op zichzelf. Ontwikkelingen in het Midden-Oosten resoneren direct in Europa, ook al lijken ze geografisch los te staan. Wanneer Amerikaanse garanties in het Midden-Oosten in twijfel worden getrokken, biedt dat kansen voor Russische prikacties in Europa. Zo kan een Israëlische aanval in Doha de weg effenen voor Russische drones boven Polen.
Dit opinie artikel door HCSS Strategisch Analist Pieter-Jan Vandoren werd op 19 september in De Tijd gepubliceerd.
Experts
Related Content
