Zo, nu nog even een Brexit voorkomen en dan kunnen we in Europa weer overgaan tot de orde van de dag. Velen zullen dit gedacht hebben toen de pro-Europese Alexander Van der Bellen tot president van Oostenrijk werd gekozen. Hij versloeg de rechts-radicale, eurofobe nationalist en anti-immigratiepoliticus Norbert Hofer echter met de kleinst mogelijke meerderheid.
Het lijkt een patroon te worden dat we de komende maanden, mogelijk jaren, vaker zullen zien. Rechts-radicale nationalistische partijen worden groot, maar als het erop aankomt, verenigen de meer internationaal georiënteerde, veelal traditionele partijen zich en blokkeren ze de radicalen de weg naar de macht. Onlangs zagen we dit ook in Frankrijk waar Marine Le Pen tijdens regionale verkiezingen weliswaar een megaoverwinning boekte, maar door samenwerking tussen de traditionele partijen kon die niet worden verzilverend.
Zo langzamerhand kunnen er verschillende lessen uit dit soort stembusgangen worden getrokken. Traditionele partijen staan onder druk, maar als ze samenwerken zijn ze niet uitgespeeld. En het grootste deel van de bevolking moet niets van radicale, nationalistische populisten hebben. Die hebben daarom ongelijk als ze roepen dat ze namens het hele volk spreken.
Anti-immigratiemaatregelen
Dit neemt niet weg dat een belangrijk deel van de bevolking is afgehaakt en dat hun grieven serieus moeten worden genomen. Middenpartijen ontkomen daar niet aan. Precies om die reden kwam Halbe Zijlstra (VVD) met het idee voor een vluchtelingenquotum. De tijd is er nog niet rijp voor, maar als de vluchtelingencrisis weer aanwakkert, dan zou zo’n quotum wel eens onvermijdelijk kunnen worden.
Minister Koenders van buitenlandse zaken stelde terecht dat Van der Bellen nu president van alle Oostenrijkers moet worden. Als hij dat wil, dan lijkt het onvermijdelijk dat ook hij een aantal harde anti-immigratiemaatregelen van Hofer moet omarmen. Want Oostenrijk is door zijn overwinning geen ander land geworden.
Desondanks ben ik het met Koenders eens wanneer hij zegt dat ook Europese populisten en eurosceptici binnen de EU vaak meestemmen met het gemeenschappelijk beleid om iets te doen aan migratie, vluchtelingen of terreurbestrijding. Logisch. Het anti-Brexitkamp maakt dit punt nu ook. Een Brexit maakt het Verenigd Koninkrijk onveiliger.
Internationale verwevenheid
Soevereiniteit is tegenwoordig een hol begrip. Onze huidige welvaart en veiligheid is het resultaat van die internationale verwevenheid en radicalen die andere landen, dus ook de EU, tegen zich in het harnas jagen, maken uiteindelijk weinig klaar. Vraag maar aan de Grieken. Ook het Oekraïne-referendum zal daarom weinig opleveren. Andere lidstaten hebben geen behoefte aan heronderhandelingen om een handjevol Nederlandse nee-stemmers te plezieren.
De Britten beginnen hier nu ook achter te komen. Als de Britten uit de EU willen, zal er weinig mededogen in de rest van Europa zijn en dreigt recessie. Inmiddels lijkt de stemming ten gunste van het anti-Brexitkamp om te slaan, hoewel de overwinning nog ver weg is.
Zo langzamerhand wordt duidelijk dat nationalistische populisten, maar ook referenda vooral de binnenlandse polarisatie in de hand werken en het vertrouwen in de politiek verder ondermijnen. En wie populistische beloften doet die andere landen raken, zal weinig bereiken. Steeds meer kiezers lijken dit in te zien.
De column van Rob de Wijk verschijnt wekelijks in Trouw.
Photo credit: Free Grunge Textures – www.freestock.ca via Foter.com / CC BY
