Column Energiepodium: Trage Transitie

/in , , /by

Rechtse politici zullen paal en perk willen stellen aan rechters die in hun ogen linkse politieke uitspraken doen, zoals die over Shell, schrijft Rob de Wijk in zijn column voor Energiepodium. “Het gevolg? Het Europese en nationale klimaatbeleid komt op losse schroeven te staan. Het zou mij daarom niet verbazen als het einde van de fossiele brandstofmotor iets te vroeg is opgelegd. Dat betekent dat Shell zijn benzinepompen nog even kan openhouden.”

Afgezien van klimaatontkenners kom ik weinig mensen tegen die niet vinden dat een schoner klimaat met minder fossiele brandstoffen een goede zaak is. Maar ik zie wel een kentering. Wensen en haalbaarheden blijken steeds meer te botsen. Feitelijk was dit ook de kern van het proces tegen Shell dat deze week in hoger beroep werd voorgezet. Het gerechtshof in Den Haag moet nu bepalen of Shell inderdaad verplicht kan worden om zijn CO2-uitstoot, zoals milieudefensie eist, moet terugbrengen. Het bedrijf beroept zich nu op de leveringszekerheid van energie en het feit dat klimaatbeleid een zaak van de nationale politiek is en niet van de rechter. ING is inmiddels het volgende doelwit van Milieudefensie. Dat bedrijf moet minder samenwerken met vervuilende bedrijven. Daardoor heen fietst Extinction Rebellion die met blokkades de regering wil dwingen tot de afbouw van fossiele subsidies.

Tegelijkertijd zien we dat de vergroening stagneert. De verkoop van elektrische voertuigen vlakt af vanwege de prijs, onduidelijkheid over subsidies en de vraag of je die dingen in de toekomst nog makkelijk kunt laden. Nederland is nu nog een prima stekkerland, maar is qua elektrische infrastructuur niet voorbereid op de toekomst.

Bovendien is het bereik van goedkopere elektrische auto’s nog steeds beperkt en duurt het opladen lang. Volgens prognoses is het in de toekomst niet goed mogelijk om zonder overnachting van noord- naar zuid-Frankijk te reizen. Met de caravan is dat überhaupt moeilijk omdat de actieradius dan enorm afneemt. Tenzij er een enorme technologische doorbraak komt, zal elektrisch rijden tot meer vliegen leiden.

Maar ook op andere punten dreigt zwaar weer. Dat heeft te maken met een punt dat Shell bij het hoger beroep inbracht: het vestigingsklimaat. Dit wordt allereerst ondermijnd door de hoge energieprijzen. Deze zijn het gevolg van het afsluiten van de toevoer van Russische olie en gas en van de opeenstapeling van milieubelastingen. Vervelend voor de consument, maar nog vervelender is dat de-industrialisatie dreigt. Vooral voor Duitsland is dat zeer bedreigend. Maar ook in Nederland sluiten energieslurpende bedrijven hun poorten, zoals zinkproducent Nyrstar en aluminiumfabriek Aldel. Een van de oorzaken is dat Nederland met zijn extra regels en belastingen een oneerlijk speelveld ten opzichte van het buitenland schept. Bovendien worden bedrijven steeds meer de uitvoerder van politieke wensen. Ze worden verantwoordelijk voor hun bevoorradingsketens waardoor zij aansprakelijk zijn voor de energiewinning, ontbossing of mijnbouw elders in de wereld. Dit is een EU-breed probleem. Maar het gevolg is wel dat steeds meer bedrijven overwegen te vertrekken, al vertrokken zijn of failliet gaan.

Inmiddels komt er een tegenbeweging op gang. Het besef begint te ontstaan dat al die bedrijven groener moeten, maar dat snelle transities onherstelbare schade aan de economie aanrichten. En zonder voldoende belastinginkomsten wordt de energietransitie onbetaalbaar. 

Mede als reactie op alle milieumaatregelen en de hoge energiekosten dreigt politieke verrechtsing binnen de hele Europese Unie. In Brussel zien we al dat de Green Deal langzaam erodeert. Een rem op nationale milieumaatregelen lijkt onvermijdelijk.

Ook activisme wordt contraproductief. De steun voor Extinction Rebellion is afgenomen. Minder dan een derde van de bevolking steunt klimaatactivisten. Voor politici is dat een niet te negeren signaal.

Rechtse politici zullen ook paal en perk willen stellen aan rechters die in hun ogen linkse politieke uitspraken doen, zoals die over Shell. Het gevolg? Het Europese en nationale klimaatbeleid komt op losse schroeven te staan. Het zou mij daarom niet verbazen als het einde van de fossiele brandstofmotor iets te vroeg is opgelegd. Dat betekent dat Shell zijn benzinepompen nog weg even kan openhouden. 

Rob de Wijk, Energiepodium, 4 april 2024

NATO Summits Series 2024-2025

/0 Comments/in , , , , /by

For almost 75 years, NATO has been the most important pillar of European security by providing a strong link between Europe and North America in the political and defence spheres.

Once believed to be a relic of the Cold War, the Alliance is nowadays needed more than ever. Russia’s aggression against Ukraine has shown that security cannot be taken for granted. In the present, very challenging and unstable security environment, NATO is seen as an important security and stability provider.

To set the stage for the upcoming NATO summit in Washington in 2024 and the summit in the Netherlands in 2025, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) will be organizing a series of events.

Follow our social media accounts and our dedicated NATO Summits Series landing page for all upcoming events.

Book Launch | Beyond Ukraine: Debating the Future of War

/0 Comments/in , , , , , /by

We are pleased to invite you to the official book launch of Beyond Ukraine: Debating the Future of War, edited by Tim Sweijs (Director of Research at The Hague Centre for Strategic Studies, and a senior research fellow at the War Studies Research Centre of the Netherlands Defence Academy.) and Jeffrey H. Michaels (IEN Senior Fellow in American Foreign Policy and International Security at the Institut Barcelona d’Estudis Internacionals).

This edited volume is one of the spinoffs of The Future of War Conference hosted by the War Studies Research Centre at the Netherlands Defence Academy in collaboration with the Changing Character of War Centre of the University of Oxford University in Amsterdam from 5–7 October 2022.

This book offers the first comprehensive update and revision of ideas surrounding the future of warfare since the 2022 invasion of Ukraine by Russia. It includes analyses from renowned international experts from the War Studies field. Please join us in the opportunity to interact with several authors during the round table discussion, where they will delve deeper into the insights offered in their chapters.

  • Date: May 14th 2024
  • Time: 16.00 – 19.00
  • Location: Turfmarkt 99, 2511 DP Den Haag
  • Registration link

War in the 21st century will remain a chameleon that takes on different forms and guises. This book, edited by Tim Sweijs and Jeffrey H. Michaels, offers the first comprehensive update and revision of ideas about the future of war since Russia’s 2022 invasion of Ukraine. It argues that the war has fundamentally shifted our perspective on the nature and character of future war, but also cautions against marginalising many other parallel trends, types of war, and ways of waging them.

World-renowned international experts from the War Studies field consider the impact of the war in Ukraine on the broader social phenomenon of war: they analyse visions of future war; examine the impact of technological innovation on its conduct; assess our ability to anticipate its future; and consider lessons learned for leaders, soldiers, strategists, scholars and concerned citizens.

While this is an open event, we kindly request that you register in advance to secure your spot, as seating is limited.

Program overview

15.30 – 16.00: Arrival.

16.00 – 16.05: Welcome and introduction by Ernst Dijxhoorn (Assistant Professor in the Institute of Security and Global Affairs, Leiden University)

16.05 – 16.45: Fireside chat with editors Tim Sweijs and Jeffrey H. Michaels, moderated by Rob de Wijk (Professor of International Relations at Leiden University and founder of HCSS).

16.45 – 17.45: Round Table moderated by Isabelle Duyvesteijn (Professor of International Studies and Global History at the Leiden University), with:

  • Paul Ducheine (Professor of Cyber Warfare at the Netherlands Defence Academy & Professor of Law of Military Cyber Operations at the University of Amsterdam) (tbc);
  • Marijn Hoijtink (Associate Professor in International Relations at the Department of Political Science at the University of Antwerp) (tbc);
  • Jan Willem Honig (Professor of International Security at the Netherlands Defence Academy);
  • Paul van Hooft (Senior Strategic Analyst, The Hague Centre for Strategic Studies);
  • Frans Osinga (Professor in War Studies at the Institute of Security and Global Affairs, Leiden University)

17.45 – 19.00: Drinks Reception (Optional)

Nieuwe Ankers | Michel Rademaker: ‘Het gaat komende jaren om het belang van grondstoffen.’

/0 Comments/in , , , , , , /by

Olie, gas en grondstoffen vormen de essentiële basis om alles waar we in het vrije Westen voor staan vorm te geven: van energietransitie tot digitalisering tot brede welvaart. Het verhaal over de afhankelijkheid van olie en gas is al lang genoegzaam bekend, maar onze afhankelijkheid van grondstoffen dringt langzamer door.

Michel Rademaker weet er alles van. De mede-oprichter en plaatsvervangend-directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) buigt zich al decennialang over het vraagstuk. ‘Sinds de oorlog in Oekraïne is de urgentie om in actie te komen aanzienlijk vergroot. De hele maatschappij moet op de schop, maar wat dat betekende, wat daarvoor nodig is en wat de gevolgen zijn bleef in de mist hangen.’

Sinds de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne op 24 februari 2022 zijn we ruw wakker geschud, zegt Rademaker. Langzaam drong door hoe belangrijk, naast olie en gas, zeldzame aardmetalen zijn. Ze zijn onmisbaar voor de auto-industrie, de nucleaire industrie, de productie van supermagneten, voor smartphones en andere elektronische apparatuur. En natuurlijk voor de energietransitie: voor windmolens, zonnepanelen en batterijen. Over het grootste deel van de 34 kritieke en strategische materialen als fosfaat, grafiet, koper, nikkel, helium, arsenicum, mangaan en veldspaat, heeft China zeggenschap. Met mijnen in eigen land en mijnbouwconsessies die het opkocht in Afrika, maar ook in Australië. De afhankelijk van China is dus enorm.

Om die afhankelijkheid te keren stelde de Europese Commissie de ‘Critical Raw Materials Act’ (CRM) op. Met daarin een reeks doelstellingen voor 2030. En er zijn strategische grondstoffen aangewezen die cruciaal zijn voor een groene en digitale toekomst. Groene technologie is nodig om fossiel minder zwaar te laten wegen in de energiemix en hernieuwbare energie een zwaarder accent toe te kennen. Maar Rademaker waarschuwt dat het fijnmazige systeem dat we kenden nu schoksgewijs verandert door de energietransitie en de oorlog. Schokken die elkaar versterken. Met gevolgen voor de energiemix. ‘Je ziet dat institutionele beleggers zich terugtrekken uit Shell omdat ze niet meer in fossiele energie willen investeren. Maar Shell is als groot olie- en gasbedrijf juist een van de investeerders in duurzame energie en heeft het geld van die beleggers daar hard voor nodig. Komende tien jaar zal een tweesporenbeleid onontkoombaar zijn: blijven investeren in fossiele energie én investeren in verduurzaming. Dat gaat schuren, maar kan ook tot nieuwe innovaties en inzichten leiden.’

De CRM Act past in het streven naar strategische autonomie in Europa, waarbij de relativering past dat de globalisering zo ver is doorgeschoten dat gehele autonomie een utopie is. De CRM Act stimuleert bedrijven duurzaam en verantwoord om te gaan met grondstoffen. Het doel is dat in de nabije toekomst ten minste 10 procent van de groeiende vraag naar grondstoffen uit eigen bodem komt. Voor lithium wordt gekeken naar mijnbouwprojecten in Zweden, Frankrijk en Portugal. Kobalt komt in de toekomst uit Zweden en Finland. De Commissie wil ook 15 procent van de grondstoffen gerecycled moet zijn en dat de EU 40 procent zelf moet kunnen verwerken in fabrieken. Samenwerkingen met andere landen moeten worden versterkt. Met Chili, Brazilië, Canada en Kazachstan staan samenwerkingen gepland.

Rademaker denkt dat de snelste winst in het verwerkingsproces zit. ‘Er komt veel materiaal uit Afrika en een aanzienlijk deel komt uit Amerika. Het probleem is dat we daar mijnbouw willen hebben, maar dat het verwerken tot halffabricaten nog altijd in de meeste gevallen via China loopt. Daar kunnen we snel voordeel behalen, omdat we daar als Europa goed in zijn.’

Bron: Nieuwe Ankers met Paul van Liempt, 1 april 2024

Nieuwe Ankers is een nieuw, journalistiek interviewkanaal dat op zoek gaat naar diepgaand begrip van de grote vraagstukken van deze tijd. We richten ons in onze zoektocht op de overlappende gebieden van economie, geopolitiek, psychologie, kunstmatige intelligentie, technologie, klimaat, onderwijs, digitalisering en cultuur.

Met mensen uit de wetenschap, het beleid en de praktijk hopen we met die unieke aanpak van gebaande paden af te wijken. Dat kan alleen als disciplines elkaar doorkruisen, silo’s worden doorbroken en over grenzen heen wordt gekeken. En onderwerpen altijd met oog voor de historische context worden bekeken.

Met deze aanpak hopen we meer mensen te betrekken bij de snelle transities van deze tijd, door een poging te wagen complexe vraagstukken helder en duidelijker voor het voetlicht te brengen.

Nieuwe Ankers wordt gemaakt door Paul van Liempt (Initiatiefnemer en interviewer),
Camiel Notermans (producent), Rob Vermaas (regie) & Karin Campagne (visagie).

De Strateeg: ‘Hele generatie politici en bestuurders was veel te naïef over China’

/0 Comments/in , , , , /by

China is inmiddels zo ver in zijn militaire ontwikkeling dat het een conventionele oorlog met de Verenigde Staten niet meer automatisch verliest. Dat zegt Tom Berendsen, Europarlementariër en lijsttrekker voor het CDA, in BNR De Strateeg. En dat is ook voor Europa reden voor zorg. ‘Qua militaire capaciteit heeft Europa nauwelijks iets in de melk te brokkelen. Daarvoor moet je naar de Verenigde Staten kijken.’

Voor de productie van computerchips is Europa extreem afhankelijk van het Taiwanese TSMC. China steekt zijn ambities om het eiland te annexeren niet onder stoelen of banken en daarmee neemt ook onze afhankelijkheid van China alleen maar verder toe, zegt Berendsen. Als je in de toekomst iets wilt doen om druk uit te kunnen oefenen op China, zul je zelf sterk in je schoenen moeten staan. ‘En op dit moment zijn we op heel veel gebieden totaal afhankelijk van China, dus we kunnen ook economisch gezien veel te weinig uitrichten.’

Meest dominante factor

Een hele generatie politici en bestuurders is veel te naïef geweest ten opzichte van China, zegt Berendsen. De agenda van China is immers duidelijk: in 2049, als de Volksrepubliek China honderd jaar bestaat, moet die unificatie met Taiwan voltooid zijn en moet het land de meest dominante factor in de wereld zijn op militair en economisch gebied. ‘En we hebben dat mede laten gebeuren: we zijn extreem afhankelijk van zaken die uit China komen en daardoor heeft China nu allerlei drukpunten in onze maatschappij en onze economie.’

Berendsen doelt onder meer op de aanwezigheid van Chinese partijen in onze kritieke infrastructuur, in havens en communicatienetwerken. ‘China heeft allerlei drukpunten van afhankelijkheden, waarmee het ons onder druk kan zetten. Dat betekent dat de druk zo groot is dat we bijna geen middelen hebben om zelf China onder druk te zetten, mochten we dat willen. En dát is natuurlijk een groot probleem.’

Ook Joris Teer, strategisch analist van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, ziet de gevaren van deze afhankelijkheid van China, waarbij hij ook wijst op de verbondenheid tussen TSMC voor ASML. ‘Taiwan is economisch zeer belangrijk, ook wat betreft de meest geavanceerde halfgeleiders. Die zijn onder meer nodig om steeds autonomere drones te trainen voor de krijgsmacht, of om steeds efficiënter door allerlei inlichtingen heen te gaan. Van die meest geavanceerde chips maakt TSMC wereldwijd ongeveer 92 procent.’

Vaarroutes in heel Oost-Azië

Binnen vijftig jaar heeft Oost-Azië zich feitelijk ontwikkeld tot hét productiecentrum van de wereld. Maar ook de situatie rond de vaarroutes die door heel Oost-Azië lopen is fundamenteel anders dan enkele decennia geleden. ‘In 1995 kon een crisis in de Straat van Taiwan nog worden opgelost door daar twee Amerikaanse vliegdekschipgroepen te stationeren. Daarmee was de intimidatie ook afgelopen, zo groot was het machtsverschil tussen de VS en China op dat moment.’

Een vergelijkbare actie, destijds nog geïnitieerd door de Amerikaanse president Bill Clinton, bleef twee jaar geleden uit, toen de Chinezen oefeningen uitvoerde bij Taiwan rond het bezoek van de Amerikaanse politica Nancy Pelosi aan dat land. ‘Dat heeft ermee te maken dat China sindsdien grootschalig heeft ingezet op onderzeeërs, zeemijnen en geleide raketten, die het voor de Amerikaanse marine in oorlogstijd extreem gevaarlijk maken om rond de Chinese kust te opereren. Daardoor is steeds meer een rare patstelling ontstaan.’

Extreem kostbaar en moeilijk

Want enerzijds staat nog altijd als een paal boven water dat een invasie in Taiwan voor China extreem kostbaar en moeilijk is. ‘Het succesvol uitvoeren van zo’n invasie zal gepaard gaan met veel bloedvergieten. Anderzijds heeft de Amerikaanse afschrikking wel degelijk aan kracht ingeboet. Daarbovenop komt nog de extreme investering in allerlei nieuwe schepen door China, waaronder een hele hoop die specifiek ingezet kunnen worden voor de inname van een eiland.’

Al met al is Oost-Azië een regio vol potentiële geopolitieke-militaire gevaren, maar ook een enorme potentiële waardecreatie. Die is verspreid over met name Zuid-Korea, Japan, Taiwan en China. Van de Europese containerterminals is 75 procent Chinees. Ooit was dat een bewuste keuze om productie naar China te verplaatsen. Het bewustzijn en de politieke wil om iets te ondernemen tegen de afhankelijkheid van China is gegroeid, meent Tom Berendsen. ‘Daarin speelt de positie van Duitsland een belangrijke rol.’

Berendsen is ervan overtuigd dat Europa nog altijd in staat is om de afhankelijkheid van China af te bouwen. Daar is de afgelopen twee jaar vanuit Brussel al flink werk van gemaakt. ‘Voor de energietransitie zijn we nog extreem afhankelijk, maar er worden programma’s opgezet om de industrie in Europa te stimuleren en meer zelf te produceren. En er ligt een kritiekegrondstoffenact in Europa, waarin wordt gezegd dat Brussel veel meer grondstoffen zelf wil minen, meer wil recyclen, meer innoveren en minder wil gebruiken.’

Bron: BNR Nieuwsradio, 31 maart 2024 / BNR Nieuwsradio, 30 maart 2024

Lees ook het nieuwe rapport door Joris Teer e.a.: De Prijs van Conflict: Economische Gevolgen van een Militaire Crisis rondom Taiwan voor Nederland en de EU.

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele

Strategische Vragen | De Strateeg: Kan Europa zelf meer chips gaan maken?

/0 Comments/in , , , , /by

Een toekomstige inname van Taiwan door China kan voor ons in het Westen grote economische gevolgen hebben. Moet Europa om zich daarop voor te bereiden zelf meer chips gaan maken?

Dat ga je horen in deze extra aflevering van De Strateeg van:

– Tom Berendsen, Europarlementariër en lijsttrekker voor het CDA

– Joris Teer, strategisch analist van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies

Bron: BNR Nieuwsradio, 31 maart 2024

Lees ook het nieuwe rapport door Joris Teer e.a.: De Prijs van Conflict: Economische Gevolgen van een Militaire Crisis rondom Taiwan voor Nederland en de EU.

Over deze podcast

De Strateeg is een podcast van BNR in samenwerking met het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Abonneer je via bnr.nl/destrateeg om geen enkele aflevering te missen.

Host: Paul van Liempt

Redactie: Michaël Roele

Joris Teer | Rondetafelgesprek over invasie van Taiwan voor de Tweede Kamer Commissie voor Buitenlandse Zaken

/0 Comments/in , , , , /by

Op donderdag 28 maart hield de vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer der Staten-Generaal een Rondetafelgesprek over de impact van een blokkade en/of een eventuele invasie van Taiwan door China.

HCSS strategisch analist Joris Teer was een van de uitgenodigde sprekers, en deelde conclusies uit zijn nieuwste onderzoek “De Prijs van Conflict: Economische Gevolgen van een Militaire Crisis rondom Taiwan voor Nederland en de EU”.

Bekijk het hele rondetafelgesprek hier terug:

Sprekers:

  • Mw. Xiaoxue Martin, Instituut Clingendael
  • Dr. Gerrit van der Wees, George Mason University (via videoverbinding)
  • Dr. Sense Hofstede, Instituut Clingendael
  • Dhr. Joris Teer, the Hague Centre for Strategic Studies (HCSS)

Bron: Tweede Kamer, Debat Direct

Nieuw rapport: “De Prijs van Conflict: Economische Gevolgen van een Militaire Crisis rondom Taiwan voor Nederland en de EU”.

Download Rapport NL (PDF)
Download Dutch ExSum (PDF)
Download Slide Deck NL (PDF)
Download Slide Deck EN (PDF)

New report | Economic implications of a Taiwan military crisis for the Netherlands and the EU

/0 Comments/in , , , , , , /by

East Asia has become the manufacturing and one of the consumption centres of the world economy throughout the last fifty years. Dangerously, the probability of a military crisis in East Asia, in particular a military conflict over Taiwan, has increased throughout the last decade. Disruptions in the supply of essential components, such as semiconductors, and end-prod¬ucts will have consequences for the functioning of critical sectors and the economy of the Netherlands and the EU. As a result, both the Netherlands and the EU have a strong interest in maintaining peace and stability in the Taiwan Strait.

Download English version (PDF)

The committee on Foreign Trade and Development Cooperation of the Netherlands House of Representatives has asked HCSS to assess the geo-economic consequences of a military conflict on and around Taiwan. This report by Joris Teer, Davis Ellison and Abe de Ruijter outlines the geopolitical-military context in which Dutch-European trade relations with Taiwan take place. It maps the consequences of war-related disruption of an (armed) conflict around Taiwan for these relations. In order to do so, this report sets out to identify the likely and possible consequences for critical sectors (e.g., the medical and defence industry) and the broader economy of the Netherlands and the EU, if China applies military power to change the status quo in its relations with Taiwan. By outlining these impacts, the report seeks to facili¬tate the Committee in identifying measures that may contribute to the prevention of conflict and to mitigate the negative consequences of a conflict. In the section “Policy implications and recommendations” on pages 50 to 53, the authors make policy recommendations to contribute to these goals.

In addition, governments, businesses and other organizations would do well to think through the consequences of military conflict in East Asia a structured way. Going through geopolitical-military stress tests with defense and geo-economic experts always reveals new vulnerabilities. Exercises to test whether organizations are prepared for cyber-attacks are commonplace. Yet, organizations far less often probe how they would do under war-related disruption of their supply chains and perhaps even production sites. Based on the insights derived from such stress-tests, risks can be mitigated. Our crisis scenarios, the “Taiwan crisis storylines” presented in Section 3.2 and Appendix A serve this purpose.

© The Hague Centre for Strategic Studies. The research for and production of the Dutch-language version of this report was commissioned by the committee on Foreign Trade and Development Cooperation of the Netherlands House of Representatives. Responsibility for the contents and for the opinions expressed, rests solely with the authors.

The research for the content of this report was finalised on 1 February 2024. Events or development that took place or were revealed after this date have not been taken into account.

Download Dutch version (PDF)
Download Dutch ExSum (PDF)
Download Dutch Slide Deck (PDF)
Download English Slide Deck (PDF)

Authors: Joris Teer, Davis Ellison and Abe de Ruijter.

Contributions by: Rob de Wijk, Tim Sweijs, Han ten Broeke, Benedetta Girardi, Anna Sophie den Ouden and Berend Kwak.

Infographics design: Jelle van der Weerd.

Column Rob de Wijk: Poetin en Netanyahu hebben geen ruimte meer voor oplossingen

/0 Comments/in , , /by

De overreacties van Poetin op de vreselijke aanslag op de concerthal in Moskou en die van Netanyahu op de afgrijselijke aanslag van 7 oktober 2023 laten zien hoe leiders de gevangenen van hun eigen retoriek kunnen worden.

Poetin wees na de aanslag onmiddellijk naar Oekraïne. Later zou IS erachter zitten. Vervolgens kwam FSB-baas Bortnikov met de ongefundeerde claim dat de inlichtingendiensten van de Amerikanen, Britten en Oekraïners de aanslag zouden hebben gefaciliteerd, ook al had zijn dienst naar eigen zeggen net IS-strijders opgepakt.

Aan de kwaliteit van die dienst en het oordeelsvermogen van Poetin moet inmiddels sterk worden getwijfeld. Ik ben de enorme inschattingsfout dat de Oekraïense bevolking de Russen op 24 februari 2022 met bloemen en toetertjes zou ontvangen niet vergeten. Begin maart negeerden zij de waarschuwingen van de Amerikaanse inlichtingendienst dat deze aanslag eraan zat te komen, terwijl ook de FSB aanwijzingen had.

Niet handelen op aanwijzingen ondermijnt Poetins positie, behalve als hij Oekraïne en het Westen de schuld kan geven. De vraag wie erachter zit, is belangrijk omdat Poetin een reputatie hoog te houden heeft als het gaat om represailles. Tegen wie zal hij nu keihard optreden? Tegen IS? De Tadzjieken, die met de daders in verband werden gebracht? Tegen Oekraïne? Of het Westen? Doordat Poetin bezeten van het Westen en Oekraïne is, wordt een oorlog met de Navo bijna onvermijdelijk.

Netanyahu zwemt in dezelfde fuik als Poetin

In diezelfde fuik zwemt nu ook de Israëlische premier Netanyahu. Ook hij trekt zich weinig aan van de rest van de wereld en is bijna bezeten van Gaza. Herhaaldelijke verzoeken van president Biden om zich in te houden werden genegeerd. De schok kwam echter toen Amerika zich afgelopen maandag onthield van stemming waardoor de VN-Veiligheidsraad een bindende resolutie aannam die Israël verplicht de strijd te staken. Daarop ontstak de premier in woede en sprak over verraad. Met zijn gedrag verspeelt Netanyahu in grote delen van de wereld het laatste restje sympathie. Zijn gedrag wordt, net als bij Poetin, gekenmerkt door anderen de schuld te geven. Nu Biden zich tegen hem keert, kan hij zeggen dat de Amerikaanse president hem van de overwinning afhoudt terwijl hij, Netan­yahu, zich inzet voor de veiligheid van Israël.

Maar er is meer. De inschatting is dat de Israëlische premier na een wetswijziging van maart 2023 moeilijk veroordeeld kan worden voor de beschuldigingen van fraude, corruptie en omkoping. Wordt hij de held van de oorlog, dan zou er een situatie kunnen ontstaan dat hij ook na zijn premierschap het tij weet te keren en uit de gevangenis blijft. Biden ontneemt hem nu die kans.

Beide leiders hebben zich met hun retoriek buiten de beschaafde wereld geplaatst en zich in een positie gemanoeuvreerd waarin ze feitelijk geen speelruimte meer hebben voor het vinden van constructieve oplossingen. Entrapment heet dat in het jargon. Dat is helaas een veel voorkomend fenomeen waardoor landen bij oorlogen betrokken raken en uiteindelijk onderuitgaan.

De Israëlische krant Ma’ariv omschreef Netanyahu’s gedrag daarom als ‘geschift’. De krant Ha’aretz scheef dat hij de man ‘van vernietiging’ is geworden en zijn land in gevaar brengt. Precies dat doet ook Poetin.

Rob de Wijk, Trouw, 29 maart 2024

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.

Multidomein Optreden | Bijdrage voor het Rondetafelgesprek van de Tweede Kamercommissie voor Defensie

/0 Comments/in , , , /by

‘Sneller, slimmer en effectiever dan de tegenstander kunnen opereren omdat je hem niet in een domein bevecht, maar hem op allerlei verschillende manieren aanpakt.’

De vaste commissie voor Defensie van de Tweede Kamer organiseerde op woensdag 20 maart een rondetafelgesprek over Informatiegestuurd optreden, Multi Domain Operations, en Defensie Strategie Data Science en AI. HCSS directeur onderzoek Tim Sweijs was een van de uitgenodigde sprekers.

Met het rondetafelgesprek wil de commissie meer informatie vergaren over Defensie Strategie Datascience en AI en de invoering van informatiegestuurd optreden door de gehele Defensieorganisatie en de implicaties die dat heeft voor het NAVO-voornemen om het concept van Multi Domain Operations (MDO) leidend te laten zijn in het klaarmaken van de NAVO en haar leden voor de toekomst.

De bijdrage van Tim Sweijs is hier als PDF te downloaden.

Bekijk het hele rondetafelgesprek hier terug:

Sprekers:

  • Dr. Tim Sweijs, The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS)
  • Mietta Groeneveld, NAVO Command and Control Centre of Excellence
  • Antoine Smallegange, Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO)